Crystal Palace
Tin giả tiếp tục lan tràn trên các nền tảng mạng xã hội với mức độ tinh vi và tốc độ phát tán nhanh chóng, chủ yếu nhờ vào sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo (AI). AI không chỉ đơn thuần là công cụ sản xuất nội dung mà còn là yếu tố thúc đẩy sự bùng nổ của thông tin giả mạo. Việc này đặt ra thách thức lớn trong kiểm soát nguồn gốc và sự lan truyền của tin giả, đồng thời làm nổi bật nhu cầu cấp bách về các biện pháp xử lý mạnh mẽ hơn nhằm ngăn chặn cả những người tương tác như like, share và chính các nền tảng mạng xã hội.
Xu hướng sử dụng trí tuệ nhân tạo tạo sinh ngày càng phổ biến đã mở ra những khả năng mới trong việc chế tác nội dung giả mạo. Theo chuyên gia Hoàng Hường, người sáng lập một startup công nghệ tại Việt Nam, AI làm gia tăng đáng kể nguy cơ phát tán tin sai lệch do tác động đồng thời vào hai khâu quan trọng: sản xuất và truyền tải thông tin. Những nội dung được tạo ra bằng AI có thể bao gồm hình ảnh, video hoặc bài viết có chất lượng cao nhưng hoàn toàn không dựa trên sự thật. Công nghệ như deepfake thậm chí còn cho phép tái hiện khuôn mặt và giọng nói gần như y hệt bản gốc, gây khó khăn cho việc phân biệt thật – giả đối với người dùng.
AI là mối ‘hiểm hoạ’ để tạo tin giả và phát tán ngày càng tinh vi hơn
Mạng xã hội trở thành môi trường thuận lợi nhất cho sự phát triển của tin giả khi người dùng dễ dàng tương tác và chia sẻ các nội dung thu hút sự chú ý. Tâm lý sợ bỏ lỡ thông tin (FOMO) cùng thuật toán ưu tiên hiển thị những bài đăng có lượt tương tác cao đã vô tình tạo điều kiện cho các bài viết hay video deepfake lan truyền nhanh chóng. Trong khi đó, những thông tin xác thực thường cần có quá trình kiểm chứng kỹ lưỡng, dẫn đến việc dư luận bị chi phối bởi các thông tin sai lệch trước khi nhận được sự đánh giá chính xác.
Hơn nữa, AI còn được tích hợp với các hệ thống tự động hóa như bot để đồng loạt sản xuất và chia sẻ hàng nghìn bình luận hoặc bài đăng, khiến những thông tin giả trở thành xu hướng phổ biến trên mạng. Khả năng thao túng dư luận ngày càng nghiêm trọng khi quy mô phát tán được mở rộng một cách nhanh chóng và hiệu quả, làm suy giảm lòng tin trong cộng đồng.
Chuyên gia Võ Quốc Hưng cũng khẳng định rằng sự phát triển vượt bậc của AI giúp cho việc tạo ra nội dung giả mạo trở nên chính xác hơn rất nhiều so với trước đây. Trong lúc công nghệ cũ đòi hỏi phải tạo từng tài khoản giả thủ công với tốc độ lan truyền chậm, thì AI cho phép quản lý hàng loạt tài khoản ảo hoặc clone ở quy mô lớn một cách dễ dàng, tăng cường khả năng tự động hóa trong việc lan truyền thông tin sai lệch.
Một điểm đáng lưu ý là AI còn có khả năng cá nhân hóa nội dung giả sao cho phù hợp với sở thích hoặc đặc điểm của từng nhóm đối tượng riêng biệt. Điều này làm tăng khả năng hấp dẫn và tỷ lệ tương tác từ phía người dùng, qua đó đẩy mạnh tính lan truyền của tin giả trên diện rộng. Dự báo từ Gartner chỉ ra rằng một thông điệp giả mạo do AI sản xuất chỉ mất chưa đến 5 phút để hoàn thiện, so với khoảng 50-60 phút nếu làm thủ công trước đây. Thống kê cũng ghi nhận rằng dự kiến năm 2025, tỷ lệ tin giả do AI tạo ra sẽ chiếm đến 30%, cao hơn nhiều so với con số dưới 10% hiện nay.
Nguyễn Hữu Sơn, đồng sáng lập một nền tảng công nghệ tại Việt Nam, chia sẻ thêm về chiều sâu và chiều rộng trong sự phát triển của AI hiện nay. Các nội dung do AI tạo ra ngày càng tinh vi khiến việc nhận biết trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Bên cạnh đó, các công cụ tự động hóa miễn phí hay mã nguồn mở cũng đóng vai trò như nền tảng hỗ trợ việc phát tán nhanh chóng trên mạng xã hội. Chúng có thể theo dõi bài đăng, tự động bình luận hay gắn liên kết độc hại mà người dùng khó nhận ra ngay lập tức.
Theo chuyên gia công nghệ Hoàng Long, tại Việt Nam tồn tại những trang trại tài khoản ảo (phonefarm) lên đến hàng chục đến hàng trăm triệu tài khoản tự động được tạo lập trên mạng xã hội. Sự kết hợp giữa AI và các công cụ tự động hóa khiến việc tạo lập cũng như phát tán tin giả trở nên cực kỳ đơn giản chỉ với vài cú click chuột. Điều này đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về các giải pháp quản lý nhằm hạn chế thiệt hại từ mặt tối công nghệ đối với xã hội.
Những phân tích trên cho thấy rõ ràng rằng AI không chỉ là nguyên nhân khiến tin giả ngày càng tinh vi mà còn mở rộng phạm vi ảnh hưởng, làm tăng tốc độ lan truyền một cách đáng báo động. Việc xây dựng chế tài mạnh mẽ cùng nhận thức nâng cao từ cộng đồng là điều không thể thiếu để giảm thiểu tác hại do vấn nạn này gây ra.
