Crystal Palace
Hà Lan đã vượt qua vòng bảng Euro 2020 một cách tương đối thuyết phục. Cổ động viên Hà Lan đã hát về chức vô địch. Nhưng khi được báo giới hỏi thăm liệu điều này có gây áp lực không, tiền đạo Donyell Malen ngay lập tức phủ định: “Tôi vui vì khán giả làm điều này. Đó cũng là mục tiêu chúng tôi nên đặt ra từ đầu. Hi vọng rằng chúng tôi có thể vô địch Euro”.
Một câu trả lời khá tự cao, nhưng thẳng tưng đúng chất Hà Lan. Trên hết, người ta thấy sự khát khao của một thế hệ bóng đá Hà Lan muốn khẳng định mình, khi trước đó là quá nhiều những thất vọng bẽ bàng.
10 năm đã qua – một Hà Lan bắt buộc phải thay đổi
Nói về bóng đá Hà Lan, đã từ rất lâu cái tên Johan Cruyff đóng đinh vào phản xạ của những người xem bóng đá. Ông tổ của những cách mạng chiến thuật, huyền thoại vĩ đại nhất Hà Lan cũng như một trong những huyền thoại hàng đầu thế giới. Thứ bóng đá sơ đồ 4-3-3 của ông gần như là chiếc la bàn bóng đá cho mọi lứa cầu thủ trẻ của Hà Lan đến bây giờ – nói không quá, cầu thủ nào ở Hà Lan cũng biết cách đá 4-3-3 cùng nhau.
Thế nhưng, lịch sử Hà Lan 10 năm nay nó cứ lại trớ trêu là không cần đến 4-3-3 để thành công. Đấy là còn nói giảm nói tránh, chứ cứ đá 4-3-3 là Hà Lan… sấp mặt. Euro 2016 không có Cơn Lốc màu Da Cam, World Cup 2018 cũng không. Ngày Hà Lan không đi được World Cup 2002 mà thay vào đó Ireland, bóng đá thế giới còn nghĩ là tai nạn. Còn khi họ không đi hẳn 2 giải lớn liền, Oranje (nickname của Hà Lan) khéo được làng bóng coi là trò đùa. Sơ đồ 5-3-2 Hà Lan đang đá hiện tại cũng từng nhận không ít chỉ trích thời World Cup 2014 vì ‘quá thực dụng’, nhưng cuối cùng Louis Van Gaal đưa đội đạt hạng 3 thế giới. Ronald Koeman, trước khi rời Hà Lan để ngồi ghế Barca, cũng mang một Oranje thực dụng đến với vị trí thứ 2 UEFA Nations League.
Cơn lốc màu da cam đã bay cao ở World Cup 2014 nhờ áp dụng sơ đồ chiến thuật 3-5-2
Để nói Frank De Boer có thể làm tương tự như người thầy hay người đàn anh của mình là hơi sớm, nhưng đó là một nhận định hoàn toàn có căn cứ. Bởi giờ đây, Hà Lan đang sở hữu một đội quân thiện chiến từ khi còn rất trẻ. Sự thiện chiến ấy đến từ việc phát triển cầu thủ chín sớm phục vụ nhu cầu phát triển thực tế của bóng đá Hà Lan để tồn tại, cũng như từ chính những yếu tố nhân chủng và đa sắc tộc tại đây.
Thao trường tốt nhất là chiến trường
Ở Hà Lan, các đội bóng lớn ở Eredivisie (giải vô địch quốc gia Hà Lan) đều có một đội trẻ (Jong + tên đội 1). Cái này bản chất không quá mới, nhưng điểm đặc thù rõ rệt của những đội bóng này là mang cầu thủ trẻ được chơi bóng đối đầu với các cầu thủ người lớn sớm nhất có thể. Những đội Jong này không chỉ đá giải trẻ với nhau, họ quần thảo với những cầu thủ chuyên nghiệp khác khắp Hà Lan, trải dài từ hạng 2 đến hạng 4. Đội Jong là chỗ để những cầu thủ dự bị đội một ít ra sân, những cầu thủ trẻ được trao cơ hội ‘tốt nghiệp’ khỏi đào tạo học viện để chính thức được va vấp, hay là chỗ thử giò cẳng những ngoại binh lạ lẫm (như Văn Hậu ở Heerenveen vậy).
Tại Hà Lan, những đội trẻ chuyên nghiệp và nghiệp dư hoàn toàn có thể thi đấu với nhau
Môi trường bóng đá Hà Lan, dù về tính triết lí là định hướng là mang đậm dấu ấn của Ajax cũng như liên đoàn bóng đá Hà Lan KNVB, nhưng việc áp dụng thực tế của từng đội bóng lại có những sự khác biệt rất lớn. Không phải ai cũng giàu như Ajax, thế nên tự các đội bóng nhỏ hơn cần có khả năng đào tạo những viên ngọc thô, để kiếm tiền. Khách hàng khi đấy chính là Ajax, hoặc những đội bóng hàng đầu châu Âu. Vitesse Arnhem gần như là ‘trạm gửi hàng’ của Chelsea, và còn rất nhiều đội bóng khác với hằng hà sa số các cầu thủ. Để vọt lên giữa những tài năng như vậy, thường thì sức mạnh và kỹ thuật vượt trội là thứ các tuyển trạch viên nhìn thấy đầu tiên, trước khi người ta nghĩ đến khả năng tư duy trên sân bóng.
Và khi đó, một vài những xiềng xích, lề thói cũ đo ni đóng giày theo kiểu bóng đá Hà Lan của quá khứ cần phải bị gạt bỏ để tiến hóa.
Cởi bỏ ‘vòng kim cô’ 4-3-3
Sơ đồ 4-3-3 của HLV Johan Cruyff khai phá, về bản chất là một sơ đồ bóng đá cực kì cân bằng và hướng đến việc kiểm soát bóng. Nhưng khi cách thức đào tạo trẻ ở Hà Lan ngày càng chú trọng về tính thực chiến, về khả năng ‘thực hiện được’ kĩ năng trước khi hướng đến việc ‘tư duy để chơi bóng’ (cho dù sách vở bóng đá Hà Lan vẫn ra rả khẩu quyết của Cruyff sư tổ rằng ‘chạy để làm gì’, ‘chuyền để làm gì’, ‘sút để làm gì’), nên phần lớn các cầu thủ trẻ của Hà Lan đều có một vài thế mạnh rất rõ ràng – được hỗ trợ về mặt thể chất – và có phần còn hổng về những thứ còn lại. Tuy nhiên, nếu vượt qua được những cuộc chiến dữ dội về mặt thể chất và sức mạnh trên sân, sẽ có những viên ngọc cực sáng được phát lộ.
Ví dụ rõ nhất là Frenkie De Jong. Cầu thủ xuất thân từ lò đào tạo Ajax vốn không phải được kỳ vọng là một wonderkid – thần đồng nào cả, nhưng những kinh nghiệm và sự mài dũa trong quá trình của lò Ajax đã khiến anh trở thành đầu não của toàn bộ đội bóng. Trước De Jong, Hà Lan từng hy vọng những Clasie hay Klaassen có thể thay thế vai trò nhạc trưởng của Sneijder, nhưng tự bóng đá hiện đại đã khiến những vai trò nhạc trưởng thiếu thể chất và chưa đủ sự nhanh nhạy không còn đất sống. Giờ đây, bên cạnh De Jong, Hà Lan còn có cho mình một Ryan Gravenberch với những kỹ năng tương tự De Jong và một thể chất cứng cáp đáng nể ngay từ khi 18 tuổi – nhìn cái cách bộ đôi này kéo bóng hành hạ Bắc Macedonia với tất cả những phương án nhận bóng mà mẫu ‘số 8 ở 4-3-3 cần làm. Các số 8 của Hà Lan hiện tại vẫn di chuyển rất rộng, thậm chí ra tận tới khu vực 2 biên để nhận bóng, thu hút các phương án pressing của đối thủ. Sau khi đối thủ ‘vào bẫy’, các nhạc trưởng này sẽ tìm kiếm phương án có lợi nhất để dắt mũi đối thủ phải đi theo mình cho đến khi họ có phương án lên bóng đẹp và tốc độ nhất. Thay vì tất cả phải động não, Hà Lan biến trận đấu trở nên đơn giản và dễ thu phục hơn cho mình.
Ryan Gravenberch vô cùng tự tin khi lần đầu bước ra sân chơi lớn
Khi được động não hộ, đó là lúc những cầu thủ dọc biên của Hà Lan phát huy sức mạnh. Denzel Dumfries đã có 2 bàn ở Euro năm nay, nhưng hành trình đi tới bóng đá của anh bạn này không trải hoa hồng. Xuất thân từ bóng đá nghiệp dư, trong một buổi tuyển chọn khi nhìn thấy sự vụng về trong những pha chuyền bóng, bạn tập cùng của Dumfries đã bảo ‘mày đá như thế thì sẽ bị loại đấy’. Dumfries là người ở lại cuối cùng với bóng đá chuyên nghiệp, và giờ đang đá trên sân cỏ Euro. Sự quyết tâm và khát khao, những yếu tố thể chất mạnh mẽ sẵn có cùng với thái độ lao động nghiêm túc giờ là thứ quyết định ở Hà Lan trong công tác tuyển trạch. Còn lại, với giáo án tốt, ai cũng có cách sử dụng cả.
Tuy nhiên, triết lí của Johan Cruyff bản rút gọn có vẻ chưa phát huy hiệu quả ở hàng công – tuyến đầu của tuyển Hà Lan. Những cầu thủ tấn công cánh của Hà Lan giờ đây, hoặc là những tiền đạo dạt biên đá trái kèo (Donyell Malen, Cody Gakpo), hoặc đơn giản là không đủ trình độ thi đấu ở các nền bóng đá đỉnh cao (Steven Berghuis, Quincy Promes). Ngay cả Memphis Depay, người thành danh nhất ở hàng công, cũng chưa từng thành công ở một đội bóng lớn thực sự khi là bản hợp đồng thất bại ở Manchester United. Hệ quả của việc phát triển chín ép để trở thành một chủ công trong mùa cuối cùng ở PSV Eindhoven khiến cầu thủ gốc Ghana này chết ngợp ở Premier League, một giải đấu mà tính chiến đấu, sức mạnh và tổ chức cao hơn Eredivisie nhiều lần. Khi hàng công không hẳn là có khả năng tư duy quá cao, giải pháp của Van Gaal và Frank De Boer, không cách nào khác, là tối giản hóa hàng công lại. Bóng triển khai ra biên, hai tiền đạo chủ động di chuyển tìm kiếm cơ hội để phối hợp với những cầu thủ dọc biên. Những đường tấn công vũ bão, gọn bóng.
Khi hàng công không còn trên đỉnh, Hà Lan phải chọn một hướng rẽ khác
Vẫn là một cơn lốc màu Da Cam đấy, nhưng là một cơn bão vần vũ lớn dần trên con đường mình đi. Chứ không phải một cơn lốc cuốn phăng mọi thứ xong đến lúc cần thì… tan mất.
Tạm kết
Truyền thống của Hà Lan, triết lí của Johan Cruyff vẫn sẽ sống mãi trong lịch sử bóng đá Hà Lan, đó là điều không thể nào phủ nhận. Nhưng tự người Hà Lan đã chọn cho mình một con đường rẽ nhánh khác để đi, để tiếp tục tìm kiếm cơ hội chiến thắng. Một đội quân khiêm tốn về mặt tên tuổi, nhưng với một khát khao dữ dội. Bão Hà Lan giờ không phải trên sân, mà có lẽ là trong tim. Nếu có đội bóng nào đáng đặt cược vào, hãy đặt một chút vào Hà Lan cho ít nhất là bán kết.
Shigeki
Thethaoso247 & BLV Anh Quân cùng hợp tác để mang đến mùa hè Euro sôi động cho khán giả.
