Crystal Palace
Mỗi hè về, mùa bóng đội tuyển quốc gia bắt đầu lăn. Câu chuyện bình luận viên lại một lần nữa trở thành đề tài nóng bỏng và nhiều tranh cãi.
Khi chuyên môn quá… cũng gây tranh cãi.
Sau trận đấu đầu tiên của nước Anh tại Euro 2020, dẫn đầu mục trending (xu hướng) của Twitter lại không phải cá nhân nào cả, mà là cái tên Emma Hayes. Cho những người xa lạ với cái tên này, bà Emma Hayes hiện là HLV của đội Chelsea nữ, đội bóng vừa mới vào đến chung kết Uefa Champions League (UCL) 2021 nữ cách đây ít lâu. Bà được mời tham gia vào cabin bình luận cùng với một vài cái tên bóng đá nữ khác như Eniola Aluko (từng thi đấu cho đội nữ Chelsea và Juventus, 102 lần khoác áo đội tuyển nữ nước Anh) hay Jayne Ludlow (giám đốc kĩ thuật của đội nữ Manchester City).
Danh sách tên tuổi mà kênh ITV của đài BBC đã mời tới trường quay tràn ngập những cái tên đình đám, nắm giữ những vai trò cao trong làng túc cầu nữ nước Anh nói chung và thế giới nói riêng. Dù vậy, những lời ngợi khen đông đảo của khán giả và giới chuyên môn thể thao nước Anh dành cho họ – từ khán giả, nhà báo, cựu huyền thoại – là hoàn toàn bất ngờ.
(Dịch: chúng ta có Emma Hayes phân tích toàn bộ diễn biến chiến thuật chỉ 8 phút sau khi trận đấu bắt đầu – thế nhưng lại ngồi chịu trận cảnh Steve McManaman gọi Mendy là ‘Mondy’ cả mùa giải UCL)
(Ian Wright: Lắng nghe Emma Hayes cho chúng ta rất nhiều tư duy và kiến thức. Đẳng cấp.)
(Dịch: Emma Hayes: Ba Lan đã nâng cự li tuyến tiền vệ thêm 10 thước (~9 mét) giúp họ có chiếm quyền kiểm soát ở giai đoạn lên bóng thứ hai (giai đoạn sau khi thoát pressing từ tuyến hậu vệ). Tiền vệ tấn công của Slovakia giờ có một khoảng không gian cực lớn để gây sức ép. Lewandowski cần phải gây sức ép vị trí tiền vệ mỏ neo.
Danny Murphy: ‘sút rất căng!’)
Và thực tế là, nhận định về Lewandowski không phải là nhận định duy nhất mà bà Hayes đưa ra trong trận đấu này. Nữ HLV này phản ánh rõ ràng việc Lewandowski thường xuyên dạt cánh quá nhiều, và khi được hỏi Ba Lan cần phải làm gì để gỡ hòa thì câu trả lời được đưa ra là ‘hãy cướp bóng ở trung lộ và phản công’.
Thế nhưng, có khen thì cũng luôn có chê, và những lời chê dành cho HLV đội nữ Chelsea có lẽ cũng không nhiều tính xây dựng gì cho cam.
(Dịch: Bà ta thật phiền phức. Bà ta đang cố gắng bảo Lewandowski đang làm gì sai sao? Anh ta là tiền đạo xuất sắc nhất thế giới đấy!
Trả lời bên dưới: Ê, Lewandowski hôm nay có xuống khỏi xe buýt của đội không vậy?)
(Dịch: bà ta có thể ru ngủ cả morphine* – morphine là một chất có tính an thần cực mạnh)
Không phải yếu tố chuyên môn nào HLV Hayes đưa ra cũng lọt tai khán giả. Việc đề cập Milan Skriniar có thiên hướng ghi bàn và là ‘một trong những trung vệ hay nhất khoản ghi bàn’ có vẻ đã khiến nhiều khán giả bị gợn. Yếu tố thỏa mãn về mặt nghe cũng khiến nhiều khán giả nước Anh chưa được thỏa mãn – có khán giả ví bà Hayes như ‘cô giáo của tôi lên sóng truyền hình vậy, cái cảm giác nghe cô giảng điều hay lẽ phải thay vì ăn mắng thật bức bối’, với phần đông cho rằng bà bình luận buồn ngủ và thi thoảng dùng những từ tiếng Anh có phần trúc trắc, khó hiểu và có phần là sai cả về mặt ngữ pháp. Khán giả nước Anh vẫn thể hiện nỗi nhớ về cặp bình luận huyền thoại Clive Tyldesley & Ally McCoist – bộ đôi được cho là xuất sắc nhất tại đất nước này về cảm xúc mỗi lần xuất hiện trên sóng.
Suy cho cùng, nếu như một người thể hiện được khả năng chuyên môn rõ rệt trong cabin bình luận như bà Hayes vẫn gây tranh cãi, vậy rốt cuộc sự lựa chọn cho cabin bình luận, hay khó khăn hơn là bình luận cho đội tuyển quốc gia phải như thế nào để cân bằng yếu tố chuyên môn lẫn cảm xúc?
Bình luận viên – không chỉ là hoạt náo viên
“Khán giả cần gì ở một BLV, và BLV thì nên cung cấp gì cho khán giả?”
Câu hỏi này nếu muốn trả lời thỏa đáng, có lẽ cần vài cái nghiên cứu thị trường sâu rộng mang tính định lượng (khảo sát thống kê) hay định tính (phỏng vấn, thí nghiệm trực tiếp). Chẳng thể tuyệt đối hóa rằng, à ông BLV (hay bà BLV, như nước Anh cấp tiến đang làm gần đây) lên sóng thì nhất định phải làm theo cách nào.
Bình luận thể thao (khác với phát thanh thể thao trên sóng radio) là một trải nghiệm mang tính âm-hình (multimedia) toàn vẹn; người xem chủ động theo hình ảnh phát sóng một cách trực tiếp và lắng nghe những lời bình luận, giải đoán của BLV như một cách tiếp thu gián tiếp. Khán giả bóng đá mùa Covid đã không ít lần than phiền về cảm giác thiếu sôi nổi khi thiếu tiếng hò reo, không khí cổ vũ trên sân của giai đoạn trước khi dịch diễn ra. Hãy thử tưởng tượng không khí sẽ như thế nào nếu không có sự xuất hiện, điều tiết nhịp độ trận đấu của một (hoặc nhiều hơn một) BLV trên sân – nói không quá lời đó sẽ là một trải nghiệm vô cùng thiếu sót. Nói bình luận viên trong trường hợp này là những… hoạt náo viên cũng không sai.
Ấy thế mà, sau trận đấu giữa đội tuyển Việt Nam và Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) tối ngày 15 tháng 6 hôm qua, khối người đã phát rồ lên và chọn phương án… tắt tiếng, hoặc tệ hơn là chuyển sang xem các hệ thống kênh phát sóng lậu. Khi bóng đá được phát quảng bá miễn phí mà một bộ phận khán giả sẵn sàng quay lưng, có lẽ món ăn mậu dịch này đang có rất nhiều vấn đề.
'Chỉ vui là đủ' có nên là tinh thần của bình luận bóng đá trên sóng truyền hình quốc gia?
Chân thành mà nói, việc bình luận trên sóng truyền hình quốc gia từ trước đến nay đòi hỏi trách nhiệm vô cùng nặng nề. Bạn đang phải làm công việc truyền tải trận đấu tới hàng chục triệu khán giả Việt Nam – phần đông trong số đó nhiều khi chẳng xem bóng đá bao giờ trừ những lúc đội tuyển màu cờ sắc áo thi đấu. Khi tệp đối tượng khán giả không còn thuần túy là những người xem và yêu bóng đá, việc truyền tải kiến thức và những phân tích chính xác vô hình chung lại thành trở lực ngược cho quá trình trải nghiệm trận đấu. Sẽ rất khó có thể giải thích về các khái niệm cao siêu như giai đoạn lên bóng số một, giai đoạn lên bóng số hai như những gì bà Emma Hayes thoải mái làm tại nước Anh. Việc đọc tên và số áo cầu thủ cũng như giải thích xem tình huống này có lỗi hay không trong những tích tắc trực tiếp của trận đấu đã cần một sự chắt lọc khéo léo về mặt ngôn từ, ngữ nghĩa.
Tuy vậy, một trận đấu bóng đá có lẽ nên được phản ánh đúng theo những diễn biến thực sự đang xảy ra trên sân. Không thể nào mà một đội bóng đang chỉ cầm bóng với 21% thời lượng, chưa có cú sút nào trong suốt 30 phút đầu tiên của hiệp một xong rồi ngay lập tức nói ‘thế trận của đối phương không có gì quá áp đảo’. Sự trớ trêu còn đến khi, chỉ một phút sau khi nói 30 phút khó khăn của đầu trận đã qua thì đội thủng lưới luôn ở phút thứ… 31. Luôn phải nói rằng, rất cảm ơn các bình luận viên, các chuyên gia đã bước lên ghế nóng của cabin bình luận cũng như bàn khách mời để thay mặt cho toàn bộ người dân Việt Nam được chia sẻ, được bình luận và được truyền đạt những diễn biến, những cảm xúc của trận đấu. Tuy nhiên, trận đấu với UAE vừa rồi sẽ là trải nghiệm đầu tiên về công tác bình luận trước loạt trận thứ 3 của vòng loại World Cup châu Á sắp tới, nơi mà chúng ta hoàn toàn lại có thể bị bóp nghẹt một lần nữa.
Shigeki
Thethaoso247.com & BLV Anh Quân cùng hợp tác để mang đến mùa hè Euro sôi động cho khán giả.
