Tam Sư và vũ khí… ném biên

Tuyển Anh không có chức danh HLV thủ môn trong hàng ngũ ban huấn luyện, nhưng từ trận đấu trước Croatia, có thể kết luận rằng thầy trò Gareth Southgate đã ít nhất thảo luận và luyện tập ném biên một cách thông minh. 

Ném biên có phương pháp và HLV ném biên

Năm 2018, khi Liverpool bổ nhiệm chức danh chuyên gia (hay HLV) thủ môn đối với Thomas Gronnemark, dễ dàng bắt gặp những ý kiến chế nhạo, từ người hâm mộ, truyền thông lẫn giới chuyên gia. 

Con người trước những điều mới mẻ và chưa hiểu về nó thường có hai sự lựa chọn, hoặc cười chê hoặc tìm tòi. Trên sóng beIN Sports ngày ấy, chuyên gia Andy Gray xem quyết định của Liverpool là trò cười: “Muốn giành lợi thế từ ném biên à? Ném quả bóng cho một trong các đồng đội. Đó là nguyên tắc thứ nhất. Nguyên tắc thứ hai, giữ lấy quả bóng. Biết đâu chừng chúng ta sẽ thấy Andy Robertson thực hiện động tác trồng chuối và lấy bóng.”

Gray, 62 tuổi lúc bấy giờ, nói tiếp: “Xin lỗi chứ, HLV thủ môn hả? Bài học đây này, cầm lấy bóng bằng hai tay, đưa nó ra sau đầu rồi ném nó với hai chân đặt trên mặt đất. À, tôi có một chức danh mới cho Liverpool đây, tôi muốn làm HLV giao bóng của họ.”

Ném biên xưa nay vốn luôn bị đánh giá thấp bởi các cầu thủ lẫn HLV, nói gì đến chức danh HLV thủ môn. Gần như không có một tài liệu nào về ném biên xem nó như một phương án thoát áp lực và khai thác không gian để tạo ra cơ hội. Trong hầu hết các pha ném biên, hình ảnh quen thuộc luôn là các cầu thủ đứng yên, giằng co nhau, lao vào những trận không chiến và bóng chủ yếu được ném dọc theo đường biên (down the line). 

Thậm chí, ném biên còn bị xem là một pha bóng đáng tiếc, lãng phí. Vậy nên, hầu hết đều quan niệm tìm cách hạn chế rủi ro mất bóng đến mức thấp nhất. Ném biên là để đoạt chiếm lãnh thổ, hơn là tạo ra một pha kiểm soát bóng chất lượng. 

Rory Delap có thể nổi tiếng với những cú ném biên như “ném tạ” vào vòng cấm thời còn khoác áo Stoke City, biến những quả ném biên trở thành một tình huống bóng cố định hẳn hoi. Nhưng mọi chuyện cũng chỉ dừng lại ở đấy. Ném biên trong mắt nhiều người đơn giản là phải ném bóng thật xa, hoặc để khởi động lại một tình huống bóng sống.

Cho đến khi Thomas Gronnemark xuất hiện ở Liverpool, quan niệm cũ mới dần bị xóa nhòa. Tất cả dần thấy được đâu là sự lợi hại mà một quả ném biên có tính toán có thể mang lại. 

Mùa giải 2017/18 ở Premier League, Liverpool để mất quyền kiểm soát bóng 15% từ những tình huống ném biên. Thời đấy, con số này có thể xem là thành công, khi thấp thứ 6 giải đấu. Mùa hè 2018, Gronnemark gia nhập CLB vùng Merseyside, tỷ lệ giành quyền kiểm soát bóng sau các pha ném biến của Liverpool tăng dần. Đến mùa giải 2020/21, họ chỉ còn mất bóng 8,5% từ những quả ném biên – thấp thứ 4 giải đấu, sau Man City (6,9%), Chelsea (7,8%) và Leeds Utd (cũng 7,8%). 

Song, Liverpool thuê Gronnemark không chỉ để giúp họ giành lại quyền kiểm soát bóng sau một pha “khởi động” bóng sống. Liverpool và Gronnemark xem ném biên là một tình huống bóng cố định mang lại cơ hội dẫn đến bàn thắng. 

Theo Gronnemark, ném biên chia làm 3 loại – ném xa, ném nhanh và ném thông minh. Nhiều đội bóng trước đây chỉ chú trọng đến ném biên xa, nhưng không tiếp cận có phương pháp. 

Ở Liverpool, Gronnemark tập luyện hai kỹ năng cho các cầu thủ là ném nhanh và ném thông minh. Không có mô hình cụ thể với các quả ném biên, thay vào đó, HLV ném biên người Đan Mạch giúp các học trò của Jurgen Klopp tư duy và tự tìm kiếm phương án. 

Trong các tình huống ném biên, phòng ngự khu vực và phòng ngự một-kèm-một cũng tồn tại. “Đôi khi là cả vùng xám, tức mỗi thứ một ít,” Gronnemark từng nhận xét. Do đó, ném quả bóng vào chân đồng đội hay ném nó vào một khoảng trống chính là hai phương pháp để thoát áp lực từ đối thủ, đồng thời mở ra cơ hội lên bóng/tấn công. 

Dù không có mô hình cụ thể, nhưng nguyên tắc ném biên thông minh nằm ở kỹ năng di chuyển và phối hợp giữa các cầu thủ. Một cầu thủ chạy chỗ ở điểm mù sau lưng đối phương để sẵn sàng nhận bóng ở vùng không gian trống, một cầu thủ khác thì di chuyển lùi về vài bước sau tình huống ném biên để tự tạo ra góc nhìn thuận lợi cho việc nhận bóng, chuyển hướng bóng và thoát áp lực hoàn toàn,… 

Ví dụ như trong tình huống ném biên này của Liverpool trước Atalanta đầu mùa giải 2020/21. Arnold là người ném biên ở khu vực giữa sân, Atalanta bắt người một-một quyết liệt. 

Sau vài giây, các đồng đội của Arnold bắt đầu di chuyển. Diogo Jota và Wijnaldum dần dần tiến lại gần Arnold, tạo cảm giác họ sẽ là những người nhận bóng. Trong khi, Curtis Jones di chuyển hướng về phía trước, song song đường biên dọc.

Mohamed Salah (người nằm ngoài khung hình trước đó) di chuyển từ biên phải vào trung lộ. Quả bóng được Arnold ném vào vùng không gian này. Ngôi sao người Ai Cập may mắn đánh bại Mario Pasalic để giành bóng.

Nhưng ý đồ hết sức rõ ràng. Liverpool muốn khai tháng khoảng trống mà Salah sau đó cầm quả bóng tiến tới.

Từ khoảng trống ấy, Salah kiến tạo cho Sadio Mane ghi bàn. Liverpool không đơn thuần là giành quyền kiểm soát bóng sau một tình huống ném biên, họ muốn ném biên trở thành một công cụ mở ra cơ hội ghi bàn.

Tam Sư và vũ khí ném biên

Trước thềm Euro 2020, trên tờ The Times, HLV David Moyes có một bài viết dự báo về những phương pháp chiến thuật quan trọng ở giải đấu. Ông đề cập đến ném biên.

Các HLV ngày nay bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến những tình huống ném biên. Trong một trận đấu, mỗi đội bóng thường có trung bình 5 hay 6 quả phạt góc, nhưng lại có đến chừng 20 quả ném biên để thực hiện lẫn phòng ngự.

Moyes tin rằng ngày càng có nhiều đội bóng nhìn vào các dữ liệu để nghiên cứu xem đối thủ thường giành tỷ lệ kiểm soát bóng bao nhiêu từ các quả ném biên (cũng như ngược lại), nghiên cứu các mô hình/thói quen ném biên quen thuộc của đối thủ. Moyes kết luận “ném biên kiểu truyền thống dọc theo đường biên xưa rồi Diễm, giờ phải là ném biên vào trong sân, nhưng đương nhiên sẽ luôn có nguy cơ mất bóng nhiều hơn.”

Ném biên còn là phương pháp để thu hút số đông cầu thủ đối phương về một cánh và mở ra khoảng trống ở cánh còn lại. Ở chiều kích còn lại, việc đối thủ ném biên đồng nghĩa rằng họ mất đi một quân số trong sân; vì vậy, nếu đoạt lại được bóng từ pha ném biên ấy, cơ hội phản công là không hề nhỏ.

Trong trận đấu đầu tiên ở chiến dịch Euro 2020, tuyển Anh cho thấy họ biết cách tận dụng những tình huống ném biên và biến nó thành một thứ vũ khí.

Kieran Trippier, người bất ngờ được Gareth Southgate lựa chọn cho vị trí hậu vệ biên trái, cả trận có 21 pha trao đổi bóng qua lại với Raheem Sterling (combo phối hợp nhiều thứ 4 tuyển Anh ngày hôm ấy). Trong số này, Trippier chuyền bóng cho Sterling 12 lần, với 3 lần là từ ném biên.

Pha ném biên ở phút thứ 5 mà Trippier dành cho Sterling đã dẫn đến một cơ hội ăn bàn. Trippier ném biên trên phần sân nhà, 5 cầu thủ Tam Sư thu hút 6 cầu thủ Croatia về gần biên trái. Điểm mấu chốt trong pha theo kèm của Croatia là việc Marcelo Brozovic theo sát Mason Mount. Trong khi người theo Sterling là Sime Vrsaljko.

(Nguồn: Twitter @CarlonCarpenter)

Thay vì ném bóng dọc theo biên, Trippier ném bóng vào khu vực hành lang trong cánh trái, nơi Brozovic bỏ lại. Sterling thoát khỏi Vrsaljko và bắt đầu đánh chiếm vùng không gian trống trải đó. Tiền đạo của Man City chuyền bóng cho Phil Foden. Pha dứt điểm sau đó bóng đi đập cột dọc.

(Nguồn: Telegraph)

Một tình huống khác ở phút thứ 26, Trippier và Sterling một lần nữa kết hợp từ một quả ném biên. Lần này, vị trí ném biên ngay trên phần sân Croatia. Harry Kane và Mason Mount đóng vai trò lôi kéo các cầu thủ theo kèm của đối phương, mở ra khoảng trống ở hành lang trong cánh trái một lần nữa. Sterling di chuyển ở điểm mù sau lưng Andrej Kramaric trước khi xộc vào vùng không gian ấy để nhận bóng từ Trippier. Pha bóng kết thúc bằng một cú dứt điểm của Sterling.

Tình huống ném biên còn lại, ở gần với khu vực cột cờ góc trái trên phần sân Croatia của Trippier cho Sterling, là một pha ném biên nhanh, với điểm nhận nằm trong vòng cấm đối thủ.

Một trong những hạn chế của bóng đá cấp đội tuyển là các pha phòng ngự bóng cố định ít có thời gian được luyện tập. Vì vậy, cơ hội tìm kiếm bàn thắng từ bóng cố định nên được chú trọng. Ở kỳ World Cup 2018 trên đất Nga, Tam Sư là đội ghi nhiều bàn nhất từ các pha bóng cố định, thậm chí là nhiều nhất tính từ năm 1966, với 9 bàn.

Được biết là người tìm kiếm những mô hình trong các môn thể thao khác như bóng rổ của NBA hay bóng bầu dục của NFL để vận dụng vào bóng đá, có thể tin rằng Gareth Southgate đã thật sự chú tâm đến phương pháp ném biên khôn ngoan, để tìm kiếm lợi thế trong một cuộc chơi mà những điều tưởng chừng như tiểu tiết có thể mang lại lợi thế to lớn.

Hoàng Thông Le Foot

Thethaoso247.com & BLV Anh Quân cùng hợp tác để mang đến mùa hè Euro sôi động cho khán giả.