Crystal Palace
Ngũ cầm hí là một phương pháp luyện tập thể chất độc đáo, kết hợp giữa võ thuật và dưỡng sinh, do danh y Hoa Đà (145-208) sáng tạo. Phương pháp này đã tồn tại hơn 1.800 năm, minh chứng cho mối quan hệ mật thiết giữa y học và võ học trong việc tăng cường sức khỏe và kéo dài tuổi thọ. Ngũ cầm hí mô phỏng chuyển động của năm loài động vật gồm hổ, hươu, gấu, khỉ và hạc, qua đó giúp người tập cải thiện thể lực, sự dẻo dai và linh hoạt với các bài tập phối hợp hô hấp điều hòa.
Ngũ cầm hí của danh y Hoa Đà ngày nay được tập luyện rộng rãi
Dựa trên ghi chép trong “Hậu Hán thư”, Hoa Đà quan sát các loài vật trong tự nhiên và nhận thấy chúng duy trì sức khỏe nhờ vận động theo bản năng. Vì vậy, ông đã phát triển bài tập dựa trên hành vi đặc trưng của năm loài: từ nét mạnh mẽ của hổ đến sự nhẹ nhàng uyển chuyển của hươu; sự vững chắc của gấu; độ nhanh nhẹn của khỉ; và sự thanh thoát của hạc. Dân gian gọi đây là “hí” – nghĩa là vở diễn – bởi người tập hóa thân vào từng động tác như diễn viên nhập vai thể hiện thần thái sinh động của từng con vật.
Tượng điêu khắc mô phỏng Hoa Đà thực hiện Ngũ cầm hí
Mỗi động tác trong Ngũ cầm hí đều mang ý nghĩa và công dụng riêng biệt. “Hổ hí” yêu cầu người tập vươn tay, mở rộng ngực cùng bước chân kiên định nhằm rèn luyện gân cốt và kích thích tinh thần quả cảm. “Hươu hí” lại chú trọng những bước chân nhẹ nhàng, phối hợp xoay người mềm mại giúp giãn gân mạch và điều hòa gan thận. “Hùng hí” tập trung vào lắc vai, xoay hông chậm để tạo sự ổn định và vững chắc cho thân trục. Trong khi đó, “Hầu hí” phát huy sự nhanh nhẹn bằng các động tác phối hợp linh hoạt giữa tay và chân nhằm nâng cao phản xạ. Cuối cùng, “hạc hí” mang đến tư thế thanh thoát với việc đứng một chân, dang tay như chim vỗ cánh giúp cân bằng khí phổi và duy trì thăng bằng cơ thể.
Các tư thế Ngũ cầm hí trong sách cổ
Mặc dù nguồn gốc nguyên bản không còn lưu giữ bản thảo gốc từ tay Hoa Đà, nhiều tài liệu trung đại vẫn ghi lại và truyền lại bài võ dưỡng sinh này một cách chi tiết. Vào thời Đông Tấn, học giả Cát Hồng từng miêu tả các phương pháp đạo dẫn liên quan đến khí công do Hoa Đà sáng lập. Sang thời Tống, các tài liệu về khí công dưỡng sinh tiếp tục phát triển thành nhiều phiên bản khác nhau. Các nghiên cứu hiện đại cũng ghi nhận Ngũ cầm hí là một hệ thống khí công cổ xưa nhất với ảnh hưởng sâu rộng qua nhiều thế kỷ.
Giá trị võ thuật của Ngũ cầm hí không nằm ở khả năng chiến đấu trực tiếp mà chủ yếu là xây dựng nền tảng thân thể bền bỉ. Phương pháp này hỗ trợ rèn luyện gân cốt khỏe mạnh, nâng cao khả năng kiểm soát hơi thở, cải thiện thăng bằng cũng như tăng sức bền — những yếu tố căn bản cần thiết cho bất cứ võ sĩ nào muốn tiến sâu vào con đường luyện võ chuyên nghiệp. Nhiều trường phái võ thuật sau này như Thiếu Lâm hay Nam quyền đều chịu ảnh hưởng từ hình tượng động vật trong Ngũ cầm hí để phát triển bài quyền đặc trưng riêng.
Người lớn tuổi ở Trung Quốc thường tập Ngũ cầm hí
Sự mô phỏng dáng đứng tung cánh của chim hạc hay tư thế vồ mồi đầy uy lực của hổ không chỉ giúp nâng cao kỹ năng thân pháp mà còn nuôi dưỡng tinh thần kiên định và minh mẫn. Hiện nay, Ngũ cầm hí không còn được xem là bí quyết võ thuật bí truyền mà đã trở thành phương pháp dưỡng sinh phổ biến dành cho mọi lứa tuổi, đặc biệt là người cao tuổi. Các nghiên cứu khoa học gần đây đã chứng minh hiệu quả của phương pháp này trong việc cải thiện thăng bằng và giảm nguy cơ té ngã đối với người già sau 12 tuần luyện tập. Ngoài ra, phân tích được đăng tải trên tạp chí Frontiers in Public Health còn xác nhận tác dụng tích cực của Ngũ cầm hí đối với tim mạch cũng như chức năng hô hấp.
Những phát hiện này càng khẳng định giá trị lâu đời của bài tập cổ truyền trong bối cảnh y học hiện đại ngày càng đề cao vận động nhẹ nhàng nhưng hiệu quả cho người lớn tuổi có nhu cầu bảo vệ sức khỏe toàn diện. Chuyên gia võ học Trần Vĩnh Huy nhận xét rằng Ngũ cầm hí là sự kết hợp hài hòa giữa khí công và động tác mô phỏng động vật; mặc dù không giúp võ sinh có tốc độ hay sức mạnh tức thì nhưng lại tạo nền tảng sức khỏe dẻo dai cùng sự điều hòa khí huyết nội tại – điều kiện tiên quyết để theo đuổi quá trình rèn luyện võ thuật lâu dài bền bỉ.
