Crystal Palace
Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) đã chính thức công bố Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) năm 2025 vào tối ngày 16/9 theo giờ Việt Nam tại Geneva. Việt Nam tiếp tục ghi dấu ấn với việc lần đầu tiên đứng đầu thế giới về xuất khẩu hàng hóa sáng tạo, khẳng định vị thế nổi bật trên bản đồ đổi mới sáng tạo quốc tế. Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh điểm số tổng thể của Việt Nam trong bảng xếp hạng GII tăng lên 37,1, giữ vị trí thứ 44 trên tổng số 139 quốc gia và nền kinh tế được khảo sát, cho thấy sự phát triển ổn định và tiến bộ bền vững của nền kinh tế sáng tạo nước nhà.
Ở chỉ số đầu vào đổi mới sáng tạo, Việt Nam đã cải thiện đáng kể với mức tăng ba bậc so với năm trước, từ vị trí 53 lên thứ 50. Điều này phản ánh những nỗ lực mạnh mẽ trong việc hoàn thiện môi trường thể chế, nâng cao chất lượng thị trường và thúc đẩy năng lực doanh nghiệp tham gia nghiên cứu và phát triển. Các biện pháp hỗ trợ như duy trì môi trường kinh doanh ổn định, giảm thuế quan cùng sự gia tăng đóng góp của doanh nghiệp vào hoạt động R&D đã giúp hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trở nên năng động và hiệu quả hơn.
Mặc dù chỉ số đầu ra đổi mới sáng tạo có sự suy giảm nhẹ khi tụt một bậc từ 36 xuống 37, nhưng vẫn giữ được vị trí cao hơn nhiều so với chỉ số đầu vào. Điều này chứng tỏ khả năng mạnh mẽ của Việt Nam trong việc chuyển hóa nguồn lực sang thành quả cụ thể trên thị trường, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo.
So sánh trong khu vực, Việt Nam hiện là quốc gia đứng thứ ba ở ASEAN sau Singapore và Malaysia, đồng thời nằm trong nhóm các nền kinh tế thu nhập trung bình thấp đứng đầu thế giới, chỉ sau Ấn Độ. WIPO đặc biệt nhấn mạnh rằng Việt Nam cùng với Ấn Độ đã duy trì thành tích vượt trội về đổi mới sáng tạo so với trình độ phát triển kinh tế liên tục trong suốt 15 năm qua. Đây là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả trong khai thác và phát huy các nguồn lực sáng tạo bất chấp những hạn chế về quy mô và cơ sở hạ tầng.
Thứ hạng của Việt Nam trong báo cáo GII từ năm 2017 đến 2025
Báo cáo năm nay cũng ghi nhận nhiều thành tựu nổi bật khác bên cạnh vị trí dẫn đầu về xuất khẩu hàng hóa sáng tạo. Việt Nam lọt vào top 10 toàn cầu ở các tiêu chí quan trọng như tốc độ tăng năng suất lao động cao nhất với mức tăng trung bình hàng năm đạt 5,4% giai đoạn 2014–2024, xếp thứ bảy về số lượng ứng dụng điện thoại thông minh được phát triển và nằm trong nhóm dẫn đầu về tỷ lệ chi tiêu nghiên cứu – phát triển do doanh nghiệp đảm nhận. Bên cạnh đó, lĩnh vực xe điện cũng ghi nhận bước tiến vượt bậc khi tỷ lệ sử dụng xe điện trên tổng số xe ô tô cá nhân đạt 4,6% năm ngoái, cùng tốc độ tăng trưởng trên 100% trong năm 2024 – ngang bằng với các nền kinh tế mới nổi khác như Ấn Độ và Brazil.
Một điểm sáng nữa là số lượng đơn đăng ký sáng chế quốc tế theo Hiệp định PCT của Việt Nam tăng mạnh mẽ, giúp quốc gia này thăng tiến tới 17 bậc trên bảng xếp hạng thế giới. Điều này phản ánh sự trưởng thành rõ nét của hoạt động nghiên cứu khoa học cũng như khả năng thương mại hóa thành tựu công nghệ của các tổ chức và doanh nghiệp trong nước.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực đã đạt được, Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức cần được giải quyết để đảm bảo sự phát triển bền vững trong tương lai. Cụ thể là các vấn đề liên quan đến cải cách thể chế như nâng cao chất lượng hệ thống pháp luật và hiệu quả thực thi; cải thiện giáo dục đại học; phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin; đồng thời thúc đẩy đầu tư mạo hiểm để hỗ trợ các ý tưởng đổi mới sáng tạo mới nổi. Về phía đầu ra đổi mới sáng tạo, các chỉ số như công bố khoa học quốc tế, xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin hay doanh thu từ bản quyền vẫn còn khá hạn chế so với mặt bằng chung khu vực và thế giới.
Ngành công nghiệp sáng tạo dù có những bước tiến tích cực nhưng chưa thực sự bứt phá khi xuất khẩu dịch vụ văn hóa và sản xuất phim truyện chưa đạt được kỳ vọng. Đó là lý do mà việc tập trung cải thiện hệ sinh thái khoa học – công nghệ cùng nâng cao chất lượng giáo dục và đầu tư mạo hiểm sẽ trở thành yếu tố then chốt giúp Việt Nam có thể tận dụng tối đa tiềm năng sẵn có.
Kết quả Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu năm 2025 không chỉ khẳng định vị thế vững chắc của Việt Nam trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp mà còn mở ra cơ hội để quốc gia tiếp tục khẳng định vai trò dẫn đầu về đổi mới sáng tạo tại khu vực Đông Nam Á. Những tiến bộ vượt trội về xuất khẩu hàng hóa sáng tạo cùng năng suất lao động tăng trưởng nhanh sẽ là nền tảng quan trọng để Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành nền kinh tế tri thức phát triển hơn trong tương lai gần.
Để đạt được bước nhảy vọt về đổi mới sáng tạo trong những năm tới, những ưu tiên cần thiết là hoàn thiện thể chế quản lý; nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực; mở rộng kênh đầu tư mạo hiểm; đồng thời xây dựng một hệ sinh thái sáng tạo toàn diện hơn. Khi vượt qua được các rào cản hiện tại, Việt Nam sẽ có cơ hội lớn để củng cố vị trí là quốc gia đi đầu về đổi mới sáng tạo tại Đông Nam Á cũng như từng bước tiệm cận nhóm các nền kinh tế phát triển hàng đầu thế giới.
