Southgate và câu chuyện nước Anh

Vừa chốt danh sách tuyển thủ Anh tham dự EURO xong, sau trận giao hữu với Áo, Gareth Southgate đã nhận tin dữ: Alex-Arnold dính chấn thương và phải nghỉ 6 tuần, chính thức bỏ lỡ EURO 2020. 

Phải thừa nhận, số phận đã quá cay nghiệt với Alexander-Arnold. Cả một mùa bóng dài, anh không thể nào chơi tốt nhất như kỳ vọng với lý do khách quan rất lớn là những chấn thương khiến Liverpool xáo trộn cả hệ thống. Và khi chỉ còn cách EURO 3 tháng, anh đã có một cú nước rút ngoạn mục hết mình để chứng minh bản lĩnh cũng như năng lực xứng đáng cho một suất đội tuyển. Vậy mà khi giải đấu chưa bắt đầu, chấn thương lại cướp đi cơ hội mà anh đã phải đổi lấy bằng rất nhiều nỗ lực và nghị lực. 

Lineker đã đánh giá không sai về Alexander-Arnold rằng anh là một hậu vệ biên tấn công xuất sắc nhất nước Anh hiện nay. Thực tế, nói không ngoa, sau thời của Dani Alves, nếu phải kể tên hiếm hoi vài hậu vệ phải có năng lực tấn công tốt nhất trên thế giới, khó lòng chúng ta có thể gạt bỏ Trent Alexander-Arnold. Mất anh chắc chắn là một thiệt hại nặng nề mà Tam sư phải gánh chịu trong tham vọng chinh phục của mình. Song, bóng đá là môn thể thao của tập thể, của cả hệ thống chứ không phải của một cá nhân ngôi sao. Do đó, không có Alexander-Arnold cũng không hẳn là một thảm hoạ đến mức tuyệt vọng.

Sự thiếu vắng Alexander-Arnold thực tế không phải là điều gì quá đáng sợ với đội tuyển Anh

Ai sẽ là người được Southgate gọi lên thay chỗ của Alexander-Arnold? Có vẻ như ông đang phân vân một trong 3 cái tên: Ward-Prowse, Ollie Watkins và Jesse Lingard. Nếu đúng là Gareth sẽ chọn một trong 3 cái tên ấy, điều đó càng chứng tỏ thêm rằng mất Alexander-Arnold, Tam sư vẫn không hề thiếu phương án cho hành lang phải.

Năng lực tấn công của Reece James chưa thể bằng Alexander-Arnold nhưng rõ ràng, hậu vệ của Chelsea cũng không phải là người có khả năng tham gia tấn công hiệu quả. Thời gian làm việc với Tuchel tuy ngắn ngủi nhưng cũng cho thấy Reece James đã chơi rất tốt trong vai trò của một cầu thủ chạy cánh (winger) trong sơ đồ với hệ thống hàng thủ 3 người. Kyle Walker và Trippier không mạnh về tấn công nhưng để đảm bảo tròn vai, họ cũng không hẳn là những lựa chọn tồi. Chắc chắn, Gareth Southgate sẽ có những toan tính cụ thể và chi tiết nhất để chuẩn bị cho hành trình sắp tới của Tam sư.

Thực tế, trong thế hệ HLV trẻ của Anh (thế hệ sinh ra ở thập niên 1970 trở lại đây), Southgate đang là người cho thấy có chất lượng công việc tốt nhất. Thậm chí, chúng ta hoàn toàn có thể khẳng định rằng ông đang là HLV người Anh tốt nhất ở thế hệ của mình. Những gì ông đã làm được cho Tam sư mấy năm qua đủ nói lên tất cả.

Trước VCK World Cup 2018, Southgate đã có những bài nuôi dưỡng tâm lý rất tốt cho các tuyển thủ Anh. Thay vì các HLV tiền nhiệm luôn nói về “nhiệm vụ”, “vinh quang”, “niềm tự hào”, “thế hệ vàng” vv và vv, Southgate chỉ rõ cho cầu thủ của mình hiểu rằng bóng đá Anh hiện nay là tổng hòa của cả thành công lẫn thất bại. Ông cùng chia sẻ với họ về những vinh quang mà người Anh đã có, về sự hấp dẫn và sức mạnh của các CLB Premier League nhưng ông cũng nói thẳng rằng “ở cấp độ ĐTQG, từ năm 1970 tới nay, bóng đá Anh chủ yếu là rất tệ”. Chính cách nói đó đã giúp các cầu thủ của Southgate cởi bỏ được những ảo tưởng mà truyền thông khoác lên họ cũng nhưng các áp lực của dư luận và quan trọng nhất là dẹp bỏ được nỗi sợ hãi. Đã nhiều năm rồi, tuyển thủ Anh sợ hãi bị tế thần trước dư luận khi thất bại và từ đó, nó dẫn dắt họ tới nỗi sợ hãi thất bại và kế tiếp là sợ hãi khi đối diện các đối thủ lẫy lừng.

Đội tuyển Anh của năm 2018 đã thực sự 'lột xác' và gây bất ngờ cho giới mộ điệu

Nhìn lại các Tam sư chơi bóng ở World Cup 2018, chúng ta sẽ thấy rõ đó là một Tam sư tươi mới, nhẹ nhõm, hiệu quả và hấp dẫn. Cái tinh thần ấy đã được nuôi dưỡng đến tận lúc này và nó đã trở thành thói quen của tập thể tuyển thủ Anh. Nhưng để nuôi dưỡng tinh thần lạc quan này, không thể ngày nào Southgate cũng ra rả nhắc nhở học trò của mình. Điều ông cần nhất là sự tĩnh lặng. Sự tĩnh lặng giúp ông có thể lên được các kế hoạch trận đấu cặn kẽ và chu toàn. Sự tĩnh lặng giúp các học trò của ông giữ được tâm lý thăng bằng, không sợ áp lực từ truyền thông và dư luận. Sự tĩnh lặng ấy đến từ đâu? Nó cần đến từ chính những đồng nghiệp cũ của Southgate, những người lấy việc ngày ngày lên tham góp vào kế hoạch của ĐTQG nói chung và các CLB cũ của họ nói riêng như một cái nghề.

Có một thực tế hiện nay là nước Anh đang thua kém các cường quốc bóng đá châu Âu khác ở việc giới thiệu thành công các HLV trẻ tài năng. Ngược lại, lực lượng bình luận viên, chuyên gia phân tích đến từ giới cựu cầu thủ của họ thì lại quá đông. Nguyên nhân cơ bản là do hệ thống đào tạo, cấp bằng HLV của FA không chi tiết, chặt chẽ như ở các quốc gia khác.

Một ví dụ cơ bản là việc làm thế nào để có chứng nhận HLV chuyên nghiệp ở đẳng cấp UEFA Pro License. Ở Anh, nó có tên gọi “the FA Level 5” trong khi ở Đức, nó được gọi là “Futball-Lehrer”. Để có một bằng “Futball-Lehrer”, ở Đức, một HLV cần trải qua ít nhất 800 giờ học và thực hành trong khi để có bằng “the FA Level 5”, một HLV ở Anh chỉ cần 245 giờ.Tuy nhiên, để xử lý 800 giờ học kia, các HLV của Đức tập trung trọng tâm lại trong vòng 10 tháng trong khi ở Anh, đồng nghiệp của họ lại được dàn trải ra từ 12 đến 18 tháng. Từ đó dẫn tới chất lượng đầu ra ở Anh không hiệu quả và nhiều cựu danh thủ học huấn luyện xong lại không làm được việc và bắt đầu hành trình “chém gió” trên truyền thông.

Thêm vào đó, thái độ chung của cầu thủ, giới chủ CLB ở Anh không cởi mở với các HLV trẻ như ở Đức. Nếu ở Đức, một HLV cỡ 30 tuổi, vô danh được bổ nhiệm thay thế cho một HLV danh tiếng (như trường hợp của Nagelsmann), những ai làm việc với HLV trẻ này đều tôn trọng tuyệt đối vì họ hiểu, một khi tập trung thời gian và tiền bạc (khoảng 11 ngàn euro cho một khóa, chưa kể chi phí đi lại) để có được tấm bằng cực khó lấy kia, người HLV chắc chắn phải “có chất lượng”. Trong khi đó, ở Anh, chỉ cần nhìn vào cái tít mà báo chí giật khi Wenger được bổ nhiệm ở Arsenal là “Wenger nào thế nhỉ?” (Wenger who?) là chúng ta đủ hiểu rồi.

Khó tìm được một huấn luyện viên trẻ nào như Nagelsmann được trọng dụng tại Anh

Qua tất cả những chuyện kể trên, chúng ta càng thấy rõ lúc này Southgate cần sự yên tĩnh nhường nào. Những bàn luận quanh ông và tập thể của ông từ những Lineker, Scholes, Neville… nên dừng lại ở một ranh giới nào đó, tránh đào sâu vào nội bộ đội bóng, tạo ra những xáo trộn tâm lý không đáng có. Bản thân Southgate cũng mới chỉ chứng minh mình làm rất tốt trong việc tạo dựng một tập thể mà thôi, còn ở phần chiến thuật, ông cũng chưa để lại dấu ấn nào thực sự đậm nét. Và EURO này là thời điểm mà ông có cơ hội để giới thiệu các ý tưởng của mình, triết lý của mình một cách cụ thể nhất. Đó cũng chính là một bản giới thiệu đại diện cho một thế hệ HLV của Anh, một thế hệ vốn dĩ đã tiếp tục sự mờ nhạt rất nhiều so với những chiến lược gia nước ngoài. 

Rồi Southgate sẽ quyết định được ai là người ông cần để thay cho Alex-Arnold cũng như sẽ cho thấy ông sẽ sử dụng người ấy như thế nào trong chiến dịch của mình. Và dù bóng đá là môn chơi tập thể tổng hoà nhiều yếu tố, thành bại vẫn thường gắn với tên người dẫn dắt, người HLV. Nhưng với Tam sư, nếu không thành công, nó không chỉ là thất bại của Southgate mà còn là thất bại của một FA vốn dĩ thiếu chú trọng đào tạo lực lượng HLV và cũng là thất bại của cả một nền truyền thông thể thao vốn dĩ có thói quen tạo ra những áp lực đến từ chính phát ngôn của những nhân vật nổi danh trên sân cỏ nhưng không kiếm tìm nổi chính mình trên băng ghế chỉ đạo ngoài sân.

Hà Quang Minh