Crystal Palace
Hiện tượng nhập tịch cầu thủ trong bóng đá đang ngày càng trở nên phức tạp và gây ra nhiều tranh cãi trên phạm vi toàn cầu. Từ việc tận dụng quan hệ huyết thống xa xôi đến việc sử dụng quy định sinh sống lâu dài để nhập quốc tịch, nhiều quốc gia đang lợi dụng các kẽ hở khiến cho tính công bằng của các giải đấu quốc tế bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Sự việc này đã đặt ra câu hỏi lớn về vai trò và trách nhiệm của FIFA trong việc kiểm soát và điều chỉnh những quy định liên quan nhằm duy trì sự minh bạch và lành mạnh của nền bóng đá thế giới.
Chuyện nhập tịch ngày càng loạn
Sepp Blatter, cựu Chủ tịch FIFA, từng dù dính vào không ít bê bối nhưng vẫn được ghi nhận với những quyết sách mang tính tầm nhìn sâu sắc dành cho làng bóng đá toàn cầu, trong đó có vấn đề nhập tịch cầu thủ. Ngay từ đầu thập niên 2000, khi FIFA lần đầu siết chặt các quy định về nhập tịch, những tiêu chuẩn chính thức được khẳng định chỉ còn hai con đường hợp lệ: một là dựa trên huyết thống ở mức độ ông bà nội hoặc ngoại, hai là cầu thủ phải sinh sống đủ năm năm liên tục tại quốc gia đó. Tuy nhiên, dù quy định rõ ràng, thực tiễn lại cho thấy tình trạng lạm dụng nhập tịch vẫn chưa có dấu hiệu suy giảm.
Sri Lanka sử dụng nhiều cầu thủ nhập tịch ở vòng loại Asian Cup 2027
Trung Quốc, Qatar hay Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất từng chịu sự chỉ trích nặng nề vì cách tiếp cận “Brazil hóa” đội tuyển bằng cách tuyển mộ những cầu thủ nước ngoài đã thi đấu trong giải vô địch nội địa đủ năm năm theo quy định. Trung Quốc từng có thời điểm đưa lên tuyển tới 4-5 cầu thủ Brazil, trong khi UAE hiện sở hữu gần chục người gốc Brazil ở đội hình chính thức. Mặc dù vậy, phương pháp này không đem lại hiệu quả như kỳ vọng khi phong độ các đội tuyển này không có sự tiến bộ rõ rệt, thậm chí còn đi xuống.
Câu chuyện nhập tịch gây nhiều tranh cãi trong bóng đá thế giới
Thời gian gần đây, xu hướng nhập tịch dựa trên huyết thống xa xôi lại trở thành trào lưu đáng chú ý và gây ra nhiều hệ lụy phức tạp. Indonesia là ví dụ tiêu biểu khi họ đã nhập quốc tịch cho hơn 15 cầu thủ gốc Hà Lan – quốc gia có quan hệ lịch sử đặc biệt với đất nước này. Đây không phải câu chuyện mới bởi Philippines cũng từng sử dụng chiến thuật tương tự khi phần lớn tuyển thủ đều là kiều bào, thậm chí ở vòng loại Asian Cup sắp tới, họ gọi đến 20 trong tổng số 23 tuyển thủ là người nhập tịch.
Một trường hợp gây chấn động khác là đội tuyển Sri Lanka khi họ bất ngờ cạnh tranh ngang ngửa với các đội bóng hàng đầu châu Á như Thái Lan hay Turkmenistan dù chỉ đứng hạng 197 thế giới. Bí mật nằm ở việc Sri Lanka đã tiến hành nhập tịch một lượng lớn cầu thủ đa quốc gia đến từ Anh, Đức và Australia mà không có nền bóng đá chuyên nghiệp vững chắc nào hỗ trợ. Sự kiện này khiến dư luận đặt câu hỏi nghiêm túc về tính công bằng trong thể thao khi một nền bóng đá thiếu nền móng cơ bản có thể nhanh chóng vươn lên nhờ biện pháp nhập tịch đại trà.
Câu chuyện của Morocco khác với Indonesia hay Sri Lanka
Tại World Cup 2022, Morocco thu hút sự chú ý nhờ lối chơi đa dạng với nhiều cầu thủ gốc Pháp, Hà Lan, Bỉ hay Tây Ban Nha góp mặt. Tuy nhiên điều làm nên sự khác biệt chính là tinh thần “không biên giới” đầy chân thực của họ. Phần lớn các ngôi sao kiều bào như Hakimi hay Saibari đều có cha hoặc mẹ là người Morocco và thấm nhuần văn hóa cùng ngôn ngữ quê hương. Điều này tạo nền tảng vững chắc cho đội tuyển về mặt bản sắc dân tộc cũng như tinh thần đoàn kết.
Morocco xây dựng đội hình dựa trên bản sắc kiều bào rõ nét
Ngược lại, trường hợp Indonesia hay Malaysia khiến người hâm mộ cảm thấy bất an về sự thiếu chân thật trong quá trình xây dựng đội tuyển khi quá dựa vào yếu tố ngoại lai. Tình hình trở nên trầm trọng hơn ở Sri Lanka khi nền bóng đá chưa phát triển mà lại đột nhiên tham gia mạnh mẽ chỉ sau một năm áp dụng chính sách nhập tịch rộng rãi. Vụ bê bối gần đây của Malaysia càng làm nổi bật sự nguy hiểm của con đường thành công dễ dàng này vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro về chất lượng cùng đạo đức thể thao.
Bài học từ những liên đoàn khác
Trước tình trạng nhập tịch tràn lan như hiện nay, lời cảnh báo từ Sepp Blatter ngày càng trở nên cấp thiết: FIFA cần ngay lập tức vào cuộc để kiểm soát và ngăn chặn xu hướng này trước khi hậu quả trở nên khó lường hơn. Khi dòng chảy di cư ngày càng tăng mạnh trên toàn thế giới, việc các liên đoàn bóng đá tìm kiếm nguồn lực kiều bào tài năng từ các nền bóng đá phát triển không còn là điều khó khăn nữa. Sau Indonesia và Philippines, Malaysia cùng Sri Lanka đều đã áp dụng thành công mô hình này một cách dễ dàng khiến nhiều quốc gia khác cũng sẽ sớm bắt chước.
Giải pháp cho FIFA có thể học hỏi từ các môn thể thao khác như bóng rổ. Hiệp hội Bóng rổ Quốc tế (FIBA) áp dụng quy định nghiêm ngặt rằng mỗi đội chỉ được phép sử dụng duy nhất một vận động viên nhập tịch kể từ sau tuổi 16 trong mỗi trận đấu quốc tế. Với cách thức này, Indonesia chẳng hạn chỉ có thể chọn một trong các cầu thủ như Kevin Diks hay Emil Audero để thi đấu cho đội tuyển quốc gia dù họ sở hữu rất nhiều người gốc nước ngoài được nhập quốc tịch.
Jaylin Williams – vận động viên bóng rổ Mỹ gốc Việt
Ngoài ra, Liên đoàn Khúc côn cầu trên băng (IIHF) cũng từ chối công nhận huyết thống đời ông bà làm căn cứ để xét quyền thi đấu mà thay vào đó yêu cầu vận động viên phải trải qua tối thiểu hai năm thi đấu tại giải quốc nội của nước muốn đại diện. Lý do được IIHF đưa ra rất thuyết phục: khoảng thời gian thi đấu thực tế sẽ chứng minh mối liên hệ xác thực giữa vận động viên và đất nước đó tốt hơn so với giấy khai sinh dựa trên huyết thống xa xôi.
Điều đáng nói là phần lớn các cầu thủ Indonesia hay Malaysia hiện nay không thể giao tiếp bằng tiếng địa phương chứng minh sự lỏng lẻo trong khía cạnh hòa nhập văn hóa và tinh thần đại diện quốc gia. Vừa qua, truyền thông Thái Lan cũng lên tiếng kêu gọi khu vực Đông Nam Á nên tránh lối đi ngắn hạn bằng cách nhập tịch đại trà vì điều đó chỉ làm suy yếu sự phát triển bền vững của nền bóng đá khu vực.
Nhìn chung, đã đến lúc FIFA cần phải thực hiện những biện pháp mạnh tay và đồng bộ hơn nhằm dẹp bỏ tình trạng hỗn loạn liên quan đến việc nhập tịch cầu thủ gây tác động tiêu cực tới tính cạnh tranh và bản sắc của môn thể thao vua trên toàn thế giới.
