Crystal Palace
Siêu chiến đấu cơ KAAN, còn được biết đến với tên gọi TF-X, là niềm tự hào công nghệ quốc phòng của Thổ Nhĩ Kỳ khi đánh dấu bước tiến lớn trong ngành hàng không quân sự. Được phát triển bởi Turkish Aerospace Industries (TAI) từ năm 2010, KAAN là máy bay chiến đấu tàng hình thế hệ thứ năm đầu tiên do chính Ankara thiết kế và sản xuất. Dự án này không chỉ nhằm thay thế dần các chiến đấu cơ F-16 đã cũ mà còn để khẳng định vị thế của Thổ Nhĩ Kỳ trên bản đồ các cường quốc hàng không toàn cầu.
Sau khi bị loại khỏi chương trình tiêm kích F-35 của Mỹ vào năm 2019 vì lý do chính trị liên quan đến việc mua hệ thống phòng không Nga S-400, Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng tốc đầu tư và phát triển KAAN với sự hỗ trợ kỹ thuật từ BAE Systems của Anh. Chiến đấu cơ này được nâng cấp thành một nền tảng đa nhiệm, có khả năng cạnh tranh trực tiếp với những đối thủ hàng đầu như F-35 của Mỹ hay J-20 của Trung Quốc.
Với chuyến bay thử nghiệm thành công của chiếc KAAN, Thổ Nhĩ Kỳ đã gia nhập nhóm các quốc gia ưu tú có khả năng sản xuất máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5, cho dù sản phẩm chưa hoàn thiện. Ảnh: Military Watch.
Quá trình phát triển KAAN chính thức bắt đầu vào năm 2016 và đến năm 2023, nguyên mẫu đầu tiên đã được giới thiệu công khai. Đến năm 2025, máy bay đã thực hiện chuyến bay thử nghiệm thành công tại căn cứ không quân Mürted gần Ankara. Phi công điều khiển, Barbaros Demirbaş, đã đưa KAAN đạt tốc độ khoảng 410 km/h ở độ cao hơn 2.400 mét trong lần bay đầu tiên và sau đó nâng cao lên tới hơn 3.000 mét trong chuyến bay thứ hai. Trước đó, chiếc máy bay trải qua nhiều bài kiểm tra nghiêm ngặt về hệ thống ghế phóng, avionics và nhiên liệu cũng như thử nghiệm trên đường băng nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối.
Thiết kế của KAAN mang đậm phong cách hiện đại với thân máy bay dạng chined fuselage cùng cánh hình thang và đuôi nghiêng đi kèm khoang chứa vũ khí nội bộ giúp giảm thiểu đáng kể diện tích phản hồi radar. Máy bay tích hợp radar AESA tiên tiến cùng hệ thống cảm biến fusion cho phép tổng hợp dữ liệu đa chiều. Ngoài ra, nó còn được trang bị các hệ thống chiến tranh điện tử và mạng nơ-ron nhân tạo hỗ trợ xử lý thông tin thời gian thực nhằm nâng cao nhận thức tình huống cho phi công.
KAAN vận hành bằng hai động cơ và có khả năng thực hiện nhiều nhiệm vụ như không đối không, tấn công mặt đất, kiểm soát mạng lưới drone và tấn công chính xác ở tốc độ siêu âm nhờ tính năng siêu hành trình (supercruise). Hiện tại, động cơ F110-GE-129 do General Electric cung cấp đang được sử dụng nhưng Thổ Nhĩ Kỳ đang phát triển động cơ nội địa TF35000 với lực đẩy hơn 15 tấn nhằm hướng tới sự độc lập công nghệ hoàn toàn. Những nguyên mẫu động cơ đầu tiên dự kiến sẽ ra mắt vào cuối năm nay với vật liệu hợp kim chịu nhiệt cao cùng công nghệ làm mát sáng tạo.
Theo kế hoạch, KAAN sẽ được biên chế vào đầu những năm 2030, đưa Thổ Nhĩ Kỳ trở thành quốc gia thứ tư trên thế giới sở hữu máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm do mình sản xuất, sau Mỹ, Nga và Trung Quốc.
Thổ Nhĩ Kỳ đang chuẩn bị sẵn nguyên mẫu tiêm kích KAAN thứ hai và thứ ba, lần lượt cất cánh vào năm 2025 và 2026. Ảnh: Military Watch.
KAAN được coi là bước đột phá về công nghệ tích hợp khi không chỉ là máy bay chiến đấu đơn thuần mà còn là một nền tảng kết nối đa dạng. Nó có thể tương tác liền mạch với UAV (máy bay không người lái), các hệ thống cảnh báo sớm và kiểm soát trên không để phối hợp các đòn tấn công chính xác ngay cả khi di chuyển với tốc độ cao.
Ngoài thiết kế tối ưu giảm diện tích radar và trang bị hệ thống bảo vệ chủ động hiện đại, KAAN còn sử dụng AI để xử lý dữ liệu nhanh chóng giúp phi công có cái nhìn toàn diện về chiến trường. Khả năng điều khiển vectơ lực đẩy cũng nâng cao đáng kể tính cơ động so với các mẫu trước đây. So với F-35, chi phí phát triển của KAAN thấp hơn khoảng năm lần trong khi vẫn duy trì nhiều tính năng hiện đại tương đồng.
Song song với việc phát triển máy bay, Thổ Nhĩ Kỳ cũng xây dựng các trung tâm thử nghiệm tối tân bao gồm đường hầm gió động lực học, trung tâm kiểm tra radar và mô phỏng chống sét nhằm hỗ trợ hoàn thiện dự án KAAN cũng như các kế hoạch quốc phòng tương lai.
Với KAAN, Thổ Nhĩ Kỳ trở thành quốc gia thứ tư (sau Mỹ, Nga, Trung Quốc) sở hữu máy bay thế hệ thứ năm tự phát triển. Ảnh: aa.com.tr
Không chỉ nhắm đến thị trường nội địa, KAAN còn đang mở rộng ảnh hưởng ra khu vực và toàn cầu nhờ giá thành cạnh tranh kèm theo khả năng chia sẻ công nghệ linh hoạt. Indonesia trở thành khách hàng nước ngoài đầu tiên ký hợp đồng mua tới 48 chiếc vào cuối tháng 7/2025 với kế hoạch bàn giao kéo dài trong một thập kỷ. Đây là phần quan trọng trong chiến lược hiện đại hóa lực lượng không quân Indonesia bên cạnh các lựa chọn khác như KF-21 của Hàn Quốc hay Rafale của Pháp.
Ai Cập cũng tham gia chương trình hợp tác vào giữa năm 2025 thông qua thỏa thuận chia sẻ công nghệ và sản xuất cùng nguồn tài trợ tiềm năng. Việc sở hữu KAAN sẽ giúp Ai Cập đa dạng hóa nguồn cung khí tài hàng không quân sự thay vì phụ thuộc quá nhiều vào F-16 Mỹ hay Rafale Pháp cũng như MiG-29 Nga. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh căng thẳng khu vực như Libya hay Sudan còn tồn tại.
Sự hợp tác giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập cũng góp phần củng cố quan hệ ngoại giao sau quá trình bình thường hóa từ năm 2021 đồng thời mở rộng sang lĩnh vực hải quân và tình báo. Điều này có thể làm lung lay vị thế ưu thế không quân của Israel cũng như ảnh hưởng lâu dài của Mỹ ở khu vực Trung Đông – Bắc Phi.
Tại triển lãm quốc phòng IDEX-2025 tổ chức ở Abu Dhabi, KAAN thu hút sự chú ý mạnh mẽ từ nhiều quốc gia Trung Đông và châu Á như UAE muốn tham gia phát triển dự án; Malaysia bày tỏ mong muốn mua; Pakistan có kế hoạch mua và lắp ráp; Kuwait cũng muốn tham gia vào chuỗi cung ứng sản xuất.
Những đối tác này sẽ được tiếp cận nền tảng công nghệ tiên tiến giúp nâng cao ngành công nghiệp quốc phòng nội địa của họ đồng thời tạo nên một chuỗi giá trị hợp tác đa phương hiệu quả. Với chi phí thấp hơn rất nhiều so với F-35 cùng khả năng tương thích chuẩn NATO, KAAN đang dần trở thành lựa chọn lý tưởng dành cho các quốc gia trung bình mong muốn tiếp cận máy bay thế hệ mới mà không phụ thuộc vào các siêu cường lớn.
Tuy vậy dự án vẫn đứng trước những thách thức đáng kể như việc hoàn thiện phát triển động cơ nội địa TF35000 đồng thời hoàn tất các thử nghiệm kỹ thuật quan trọng khác. Các cuộc thương thảo với những nhà cung cấp động cơ nước ngoài hàng đầu như General Electric hay Rolls-Royce cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ vẫn đang cần dựa vào nguồn lực bên ngoài trong giai đoạn chuyển tiếp.
Thành công ban đầu của siêu chiến đấu cơ KAAN không chỉ nâng tầm sức mạnh lực lượng không quân quốc gia mà còn thúc đẩy quá trình tự chủ chiến lược lâu dài giúp giảm thiểu ảnh hưởng từ NATO trong lĩnh vực quốc phòng đồng thời mở ra nhiều cơ hội xuất khẩu tiềm năng cho ngành công nghiệp quân sự Thổ Nhĩ Kỳ.
Những hợp đồng quốc tế cùng bước tiến kỹ thuật quan trọng đã làm thay đổi đáng kể bức tranh hàng không khu vực khiến nhiều người phải nhìn nhận lại vị trí của Thổ Nhĩ Kỳ – một cường quốc trung bình – như một trung tâm đổi mới công nghệ quân sự đầy tiềm năng.
Dự kiến đến năm 2032, siêu chiến đấu cơ KAAN sẽ trở thành biểu tượng tiêu biểu cho sự độc lập về sản xuất vũ khí lẫn tinh thần hợp tác đa cực trên bản đồ hàng không toàn cầu.
