Crystal Palace
Sao chổi khổng lồ 3I/ATLAS, với kích thước ước tính dài khoảng 21 km tương đương đảo Manhattan, đang tiến gần Mặt Trời trong một sự kiện thiên văn độc đáo thu hút sự chú ý toàn cầu. Là một trong số ít sao chổi có nguồn gốc liên sao, tức không thuộc Hệ Mặt Trời của chúng ta, 3I/ATLAS mở ra cơ hội quan sát quý giá cho giới khoa học. Sự kiện này cũng đặt ra câu hỏi liệu hành trình của nó có gây nguy hiểm cho Trái Đất hay không, nhất là khi những đặc điểm quỹ đạo và chuyển động của nó khác biệt rõ rệt so với các sao chổi thông thường.
Ngày 30/10 vừa qua, sao chổi đạt điểm cận nhật – thời điểm gần nhất với Mặt Trời. Thay vì quay quanh ngôi sao trung tâm theo quỹ đạo ổn định như các sao chổi khác, 3I/ATLAS di chuyển theo đường đi một lần duy nhất rồi rời xa, giống như chuyến thăm không quay trở lại. Với khoảng cách cận nhật vào khoảng 130 triệu dặm (hơn 209 triệu km), vị trí này nằm trong quỹ đạo của sao Hỏa. May mắn thay, khoảng cách lớn tới Trái Đất vào khoảng trên 170 triệu dặm (hơn 273 triệu km) đảm bảo rằng hành tinh của chúng ta không bị ảnh hưởng hay đe dọa bởi vật thể này.
Mặc dù sự kiện mang tính lịch sử khi cung cấp cái nhìn trực tiếp về sao chổi liên sao hiếm hoi, tiếc là hiện tượng này không thể quan sát bằng mắt thường từ Trái Đất. Từ tháng 9, 3I/ATLAS đã lặn vào phía khuất sau Mặt Trời và bị ánh sáng mạnh của ngôi sao che khuất hoàn toàn. Dự kiến, nó sẽ không tái xuất hiện trên bầu trời trái đất ít nhất cho đến tháng 11 năm nay hoặc thậm chí sang tháng 9 năm sau, khiến giới thiên văn phải trông đợi vào các thiết bị quan sát vũ trụ để ghi nhận khoảnh khắc quan trọng.
May mắn thay, nhiều thiết bị quan sát không gian trải rộng khắp Hệ Mặt Trời đang hỗ trợ ghi nhận dữ liệu về 3I/ATLAS từ nhiều góc độ độc đáo. Các tàu thăm dò quanh sao Hỏa vốn quen thuộc với môi trường không gian xung quanh đã tích cực theo dõi. Ngoài ra, tàu Psyche của NASA hướng tới tiểu hành tinh giàu kim loại Psyche cùng tàu Lucy nghiên cứu nhóm tiểu hành tinh Trojan của sao Mộc đều đóng vai trò quan trọng trong việc thu thập hình ảnh và dữ liệu khoa học giá trị tại thời điểm sao chổi tiến gần Mặt Trời.
Đặc biệt, tàu JUICE thuộc Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA), đang trên nhiệm vụ khám phá các mặt trăng băng giá của sao Mộc, được xem là vị trí lý tưởng để quan sát sâu về hiện tượng này. Tuy nhiên do phải dùng chính ăng-ten để bảo vệ thiết bị khỏi bức xạ mặt trời nên JUICE chỉ có thể truyền dữ liệu thu thập được về Trái Đất sau vài tháng nữa – dự kiến vào tháng 2 năm sau. Điều này đồng nghĩa một kho tàng thông tin thiên văn quý giá đang chờ đợi được phân tích và giải mã chi tiết.
Dù phần lớn cộng đồng khoa học coi 3I/ATLAS là một sao chổi liên sao bình thường, nhưng vẫn có giả thuyết gây tranh cãi liên quan đến bản chất thực sự của nó. Giáo sư Avi Loeb từ Đại học Harvard đề xuất phương án táo bạo hơn khi nghi ngờ đây có thể là một tàu trinh sát được gửi bởi nền văn minh ngoài hành tinh nhằm thu thập thông tin về Trái Đất và Hệ Mặt Trời. Lý do nằm ở các bất thường trong quỹ đạo di chuyển phi trọng trường mà lực hấp dẫn đơn thuần không thể giải thích, cùng với hiện tượng đuôi ngược – tức phần vật chất phát ra lại hướng về phía Mặt Trời thay vì bị gió mặt trời thổi ngược ra xa như thông thường.
Giáo sư Loeb còn cho biết NASA đã ghi nhận hình ảnh 3I/ATLAS bằng camera HiRISE trên tàu Mars Reconnaissance Orbiter ngày 2/10 nhưng cáo buộc bức ảnh chưa được công khai rộng rãi, gợi ý khả năng che giấu thông tin. Theo ông, những hình ảnh này có thể chứng minh sự bất thường về cấu tạo và hoạt động đuôi sao chổi so với những gì NASA mô tả. Tuy nhiên tính xác thực và ý kiến chính thức từ NASA đến nay vẫn giữ thái độ trung lập: khẳng định rằng vật thể này an toàn với Trái Đất và chưa có bằng chứng xác thực cho thấy đây là một vật thể nhân tạo.
Sự kiện 3I/ATLAS tiến gần Mặt Trời mở ra nhiều câu hỏi hấp dẫn về nguồn gốc và bản chất vật lý của các sao chổi liên sao cũng như tiềm năng tồn tại công nghệ ngoài hành tinh trong vũ trụ. Liệu cấu trúc và thành phần của chúng có khác biệt đáng kể so với các sao chổi nội địa? Hiện tượng đuôi ngược có phải dấu hiệu phản ánh cơ chế vật lý mới chưa từng được phát hiện? Và liệu đây có phải là lần đầu tiên nhân loại tiếp xúc gián tiếp với công nghệ của nền văn minh khác? Dù câu trả lời cuối cùng thế nào thì chắc chắn rằng sao chổi khổng lồ 3I/ATLAS đã khiến cả thế giới hướng lên bầu trời đầy kỳ vọng và tự hỏi về vị thế của con người trong vũ trụ bao la.
