Crystal Palace
Trong cuộc đua công nghệ quân sự giữa Nga và Ukraine, Moscow đã biến drone Shahed của Iran thành phiên bản FPV khổng lồ có khả năng bay với vận tốc lên tới 370 km/h, trọng lượng hàng trăm kilogam và chiều dài 3,5 mét. Với tầm bay đạt 1.000km cùng đầu đạn nổ mạnh, thiết bị này còn được trang bị camera giám sát thời gian thực giúp theo dõi mục tiêu một cách chính xác. Những cải tiến này đã biến chiếc drone từng bị xem là ‘quả bom bay mù’ thành một vũ khí linh hoạt có thể dễ dàng thay đổi hướng đi để truy đuổi xe tăng và né tránh các biện pháp gây nhiễu điện tử trên chiến trường Ukraine.
Camera mũi và anten modem ở mạt cánh drone Nga
Shahed-136, hay còn gọi là Geran-2 theo tên gọi của Nga, vốn là drone cảm tử giá rẻ được Iran phát triển với tầm bay 1.000km cùng đầu đạn nặng khoảng 50kg. Từ năm 2023, loại drone này trở thành vũ khí chủ lực trong kho vũ khí của Moscow. Tuy nhiên, Nga đã không chỉ dừng lại ở việc sao chép nguyên mẫu, mà còn nâng cấp nó thành một máy bay không người lái FPV cỡ lớn kết hợp sức mạnh hủy diệt tầm xa với khả năng điều khiển thời gian thực tương tự các drone FPV nhỏ mà Ukraine sử dụng để tiêu diệt xe tăng Nga.
Thông qua phân tích các mảnh vỡ drone bị bắn hạ tại chiến trường Ukraine, Nga bắt đầu lắp đặt các thiết bị nâng cấp từ tháng 7 năm 2025 và đã tiến hành sản xuất hàng loạt từ đầu tháng 9. Điểm nổi bật nhất trong các cải tiến này là việc tích hợp camera giám sát giá rẻ gắn cố định ở mũi nhằm cung cấp hình ảnh trực tiếp phía trước cho người điều khiển. Điều này giúp Shahed-FPV không chỉ bay theo đường bay lập trình sẵn mà còn có khả năng thay đổi quỹ đạo để đuổi theo các mục tiêu di động như tàu hỏa hoặc xe tải logistics trên chiến trường.
Chuyên gia điện tử người Ukraine Serhii Beskrestnov nhận định rằng đây là một dạng FPV cỡ lớn mà Nga đang sao chép công nghệ từ phía Ukraine nhằm tăng độ chính xác tấn công. Ngoài ra, drone cũng được trang bị modem mạng lưới ‘chuỗi relay’ XK-F358 của Trung Quốc giúp truyền dữ liệu video và lệnh điều khiển thông qua nhiều điểm trung gian, góp phần tăng khả năng chống nhiễu sóng điện tử. Phiên bản nâng cấp MS còn tích hợp camera hồng ngoại và trí tuệ nhân tạo (AI) để tự động điều hướng nếu mất tín hiệu, đồng thời sở hữu từ tám đến mười hai anten tăng cường bảo vệ chống jamming thay vì chỉ bốn anten như trước đây.
Từ tháng 9 năm 2025, Nga bắt đầu thử nghiệm phiên bản động cơ phản lực turbojet Trung Quốc Telefly JT80 (Geran-3), giúp tăng tốc độ bay lên đến 300-370 km/h – gấp đôi so với bản gốc. Mặc dù phạm vi hoạt động giảm xuống còn khoảng 1.000 km do hiệu suất động cơ phản lực thấp hơn, nhưng drone giờ đây khó bị các hệ thống phòng không như súng máy Gepard hoặc drone đánh chặn của Ukraine bắn hạ. Chi phí sản xuất tăng thêm khoảng 40%, lên mức gần 70.000 USD mỗi chiếc, song vẫn được sản xuất hàng loạt tại nhà máy Alabuga nhờ công nghệ chuyển giao từ Iran và linh kiện nhập khẩu từ Trung Quốc.
Drone Shahed được Nga hiện đại hóa
Sự xuất hiện của Shahed-FPV đánh dấu bước chuyển quan trọng trong cuộc đối đầu drone giữa Ukraine và Nga. Trước đây, loại drone này hoạt động theo quỹ đạo cố định rất dễ bị phá vỡ bởi chiến tranh điện tử (EW) của Ukraine khiến tỷ lệ bắn hạ lên tới 83% vào tháng 8 năm 2025. Giờ đây, với việc trang bị camera và mạng lưới mesh modem độc đáo, những thiết bị này có thể linh hoạt đối phó với mục tiêu di động hoặc thay đổi phương hướng nhằm né tránh hệ thống gây nhiễu điện tử.
Các video do phía Nga công bố vào ngày 1 tháng 10 năm 2025 đã ghi lại cảnh MS Shahed tấn công tàu hỏa chạy trên tuyến đường sắt Chernihiv, phá hủy cầu đường cùng trạm điện liên quan đến hậu cần của đối phương. Drone ưu tiên tập trung vào hệ thống logistics quan trọng của Ukraine như tuyến đường sắt Sumy-Chernihiv cũng như thiết bị nặng; thậm chí còn thực hiện rải mìn chống tăng PTM-3 từ trên cao nhằm làm suy yếu phương tiện bọc thép đối phương.
Ngoài ra, chúng cũng được dùng để tấn công sâu vào cơ sở hạ tầng bằng cách bay cao nhằm tránh radar hoặc bay thấp để né phát hiện cùng chiến thuật thả các drone giả mạo như phần trong ‘Operation False Target’. Mục tiêu là làm kiệt quệ lực lượng phòng không Ukraine nhằm mở đường cho tên lửa hành trình tấn công sâu bên trong lãnh thổ. Tỷ lệ trúng mục tiêu của các cuộc tấn công đã tăng mạnh từ khoảng 6% cuối năm 2024 lên tới 16% giữa năm 2025, thậm chí có lúc đạt đến gần 50% trong những đợt tấn công về đêm.
Đầu đạn thermobaric mới được trang bị có khả năng hút oxy khiến mục tiêu gặp phải tổn thương nghiêm trọng về phổi và tạo hiệu ứng chân không cực kỳ nguy hiểm trên chiến trường. Đặc biệt với thiết kế gồm tám anten và AI hỗ trợ chống jamming mạnh mẽ, các drone này rất khó bị gây nhiễu điện tử; điều đó cho phép Nga có thể huy động hàng trăm chiếc mỗi đêm nhằm nhắm vào thủ đô Kyiv và hệ thống lưới điện – tiềm năng tạo ra mối đe dọa nghiêm trọng cho mùa đông năm 2025.
Drone Shahed Geran-3 bị bắn rơi
Trước sự phát triển vượt bậc của Shahed-FPV, phía Ukraine cũng không đứng yên. Kể từ tháng 3 năm 2025, Kiev đã đẩy mạnh các biện pháp chiến tranh điện tử nâng cao nhằm tăng tỷ lệ bắn hạ các drone Shahed bằng việc đưa vào sử dụng các jammer tiên tiến hơn. Song song đó là việc triển khai dòng drone đánh chặn phản lực với tốc độ lên tới 300 km/h như Wild Hornet từ năm 2024 để săn tìm và ngăn chặn các thiết bị Geran-3 của đối phương.
Chuyên gia Valeriy Romanenko nhận xét rằng mặc dù những cải tiến mới từ phía Nga còn khá thô sơ nhưng đã chứng minh hiệu quả rõ rệt khiến Ukraine cần thiết phải phát triển những mẫu drone nhanh hơn kết hợp cùng giải pháp EW thông minh hơn để đối phó kịp thời với ‘FPV khổng lồ’ này. Bên cạnh đó, tác động từ cuộc không kích Israel nhằm vào Iran dự kiến sẽ làm gián đoạn nguồn cung cấp linh kiện chống nhiễu và động cơ cho Nga, tuy nhiên theo Bộ Quốc phòng Anh thì kho dự trữ linh kiện hiện nay đủ để Moscow tiếp tục duy trì các cuộc tấn công quy mô lớn trong thời gian dài.
Chuyên gia David Albright thuộc ISIS cảnh báo rằng mặc dù Nga sẽ chịu thiệt hại về lâu dài do can thiệp quốc tế nhưng vẫn còn dư thừa kho linh kiện để thực hiện hàng nghìn vụ tấn công bằng drone trong tương lai gần.
Có thể nói Shahed-FPV không đơn thuần chỉ là bản nâng cấp kỹ thuật mà còn thể hiện sự thích nghi khả năng chiến đấu sắc bén của Moscow khi biến một chiếc drone cảm tử giá rẻ thành vũ khí lai kết hợp hài hòa giữa tầm bay xa và độ chính xác cao. Với lợi thế sản xuất hàng loạt tại nhà máy Alabuga cùng nguồn linh kiện nhập khẩu Trung Quốc, Nga vẫn đang nắm ưu thế về số lượng trên chiến trường.
Trong khi đó, Ukraine cần phải đẩy mạnh song song đầu tư vào lĩnh vực chiến tranh điện tử cùng phát triển các loại drone đánh chặn tốc độ cao và ứng dụng trí tuệ nhân tạo nhằm đảo ngược thế trận đang rất cam go hiện nay. Cuộc chiến giữa hai bên đang trở nên gay cấn hơn bao giờ hết: khi Moscow sao chép và nâng cấp liên tục công nghệ thì Kiev cũng không ngừng sáng tạo để giữ vững vị trí trên mặt trận công nghệ tối tân.
