Crystal Palace
Thời gian gần đây, nhiều người dân gặp khó khăn khi làm các thủ tục hành chính liên quan đến xin xác nhận giấy tờ tại cơ quan chức năng. Thay vì dữ liệu được trích xuất tự động từ hệ thống, họ vẫn phải cung cấp hồ sơ thủ công do cơ sở dữ liệu cũ của xã, phường chưa được liên thông và đồng bộ với hệ thống mới sau sáp nhập. Vấn đề này không chỉ gây phiền toái cho người dân mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến tiến trình xây dựng chính phủ số và chuyển đổi số quốc gia.
Nguồn gốc của sự mất liên thông dữ liệu bắt nguồn từ việc thiếu một quy chuẩn kỹ thuật quốc gia thống nhất về quản lý và sử dụng dữ liệu. TS. Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, tại hội thảo “Chiến lược AI và Kiến trúc dữ liệu quốc gia” đã nhấn mạnh những khó khăn này. Ông ví kiến trúc dữ liệu như một cái cây, trong đó quy chuẩn kỹ thuật đóng vai trò là nền móng để các hệ thống có thể tích hợp và khai thác hiệu quả. Việc chuyển đổi từ mô hình chính quyền ba cấp xuống hai cấp đã khiến các phường xã cũ gặp trở ngại lớn khi cung cấp dịch vụ công vì cơ sở dữ liệu không liên thông, dẫn đến việc phải thực hiện thủ tục theo cách làm thủ công.
TS. Nguyễn Quân – nguyên Bộ trưởng Bộ KH&CN
Bên cạnh đó, các bất cập về hạ tầng công nghệ thông tin, dữ liệu và nhân lực cũng được các chuyên gia nhắc tới như là nguyên nhân kéo chậm quá trình số hóa ở nhiều địa phương. Dù một số nơi đã xây dựng cơ sở dữ liệu dân cư điện tử, nhưng nhiều tờ khai vẫn chưa được đồng bộ hoặc còn sơ sài, buộc người dân phải tiếp tục sử dụng giấy tờ truyền thống. Điều này càng làm rõ thêm sự thiếu hụt của một quy chuẩn kỹ thuật chung phục vụ cho toàn ngành và toàn quốc.
TS. Nguyễn Quân cũng phân tích thêm rằng việc mỗi ngành, mỗi địa phương và doanh nghiệp theo đuổi những chuẩn mực dữ liệu khác nhau dẫn đến sự khó khăn trong tích hợp hệ thống thông tin trên phạm vi rộng. Nếu muốn thúc đẩy xây dựng hệ thống dữ liệu quốc gia đồng bộ và hiệu quả thì việc ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về dữ liệu là điều tất yếu cần thực hiện ngay lập tức.
Ý kiến này nhận được sự đồng thuận từ nhiều chuyên gia tham dự hội thảo, trong đó có ông Hồ Đức Thắng, Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ. Ông thừa nhận rằng mặc dù Việt Nam đã có một vài quy chuẩn về dữ liệu như phần mềm quản lý văn bản hay cơ sở dữ liệu dân cư, nhưng tổng thể các quy chuẩn này rất hạn chế nên chưa thể tạo ra sự kết nối liền mạch giữa các hệ thống khác nhau.
Ông Hồ Đức Thắng – Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số
Ông Hồ Đức Thắng cũng khẳng định theo Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật hiện hành, trong khi tiêu chuẩn mang tính khuyến nghị thì quy chuẩn lại bắt buộc áp dụng để đảm bảo tính thống nhất và khả năng tương tác giữa các hệ thống công nghệ thông tin. Hiện trách nhiệm quản lý tập trung về dữ liệu đã được giao cho Bộ Công an nhưng để triển khai hiệu quả cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các bộ ngành và doanh nghiệp nhằm thúc đẩy xây dựng quy chuẩn quốc gia về dữ liệu.
Trên bình diện toàn cầu, đa phần các quốc gia đều chú trọng phát triển và hoàn thiện quy chuẩn dữ liệu từ rất sớm nhằm tạo ra “ngôn ngữ chung” giúp các hệ thống công nghệ dễ dàng trao đổi và chia sẻ thông tin lẫn nhau. Đây là yếu tố then chốt để phát triển đô thị thông minh, chính phủ điện tử và ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào quản lý xã hội.
Từ góc nhìn của doanh nghiệp, ông Nguyễn Tử Quảng – CEO một tập đoàn công nghệ lớn trong nước – nhận định rằng chỉ cần một bộ quy chuẩn duy nhất sẽ giải quyết được nhiều khó khăn tồn đọng lâu nay về vấn đề dữ liệu. Khi có sự chuẩn hóa này, mọi tổ chức, doanh nghiệp dù nhà nước hay tư nhân đều có thể cạnh tranh bình đẳng trên một sân chơi chung, đồng thời đảm bảo khả năng thay thế linh hoạt và kết nối liên tục của hệ thống.
Như vậy, vấn đề “Dữ liệu xã, phường cũ không liên thông khiến người dân xin xác nhận gì cũng khó” phản ánh rõ nét những hạn chế hiện đang tồn tại trong quá trình chuyển đổi số của Việt Nam. Việc xây dựng sớm quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về dữ liệu không chỉ giải quyết tình trạng gián đoạn trong dịch vụ hành chính mà còn là nền tảng quan trọng thúc đẩy phát triển chính phủ số hiệu quả trong tương lai.
