Crystal Palace
Athletic Bilbao nổi tiếng với chính sách Cantera, một triết lý tuyển chọn cầu thủ độc nhất vô nhị trong làng bóng đá đỉnh cao. CLB chỉ sử dụng các cầu thủ được đào tạo tại xứ Basque hoặc sinh ra ở vùng lãnh thổ này, giới hạn nguồn nhân lực trong một khu vực dân số chỉ khoảng 3,1 triệu người. Điều này tạo nên một thách thức lớn khi các đội bóng khác thoải mái chiêu mộ tài năng toàn cầu. Tuy nhiên, triết lý Cantera không chỉ là sự tự giới hạn, mà còn trở thành dấu ấn văn hóa gắn liền với bản sắc và niềm tự hào địa phương của Athletic Bilbao.
Chính sách Cantera của Athletic Bilbao quy định rõ ràng rằng CLB chỉ được phép sử dụng những cầu thủ trưởng thành từ lò đào tạo của chính mình hoặc các câu lạc bộ khác trong vùng Basque, hoặc những người sinh ra tại các tỉnh thuộc xứ Basque – khu vực có ngôn ngữ và văn hóa đặc trưng riêng biệt trải dài qua bảy tỉnh phía bắc Tây Ban Nha và một phần nhỏ phía nam Pháp. Với quy mô dân số nhỏ tương đương một vùng như xứ Wales, đây là một lựa chọn tuyển quân đầy khó khăn và giới hạn so với các đội bóng quốc tế khác luôn tìm kiếm cầu thủ trên toàn thế giới.
Bản đồ khu vực Basque
Trong khi đa phần câu lạc bộ chuyên nghiệp tận dụng thị trường toàn cầu để chiêu mộ những ngôi sao hàng đầu từ Brazil đến Nhật Bản, Athletic chỉ tập trung phát triển tài năng ngay trong “mỏ đá” của mình. Quyết định này thực sự là một sự ràng buộc khó tưởng tượng trong môi trường bóng đá hiện đại vốn cạnh tranh khốc liệt về nhân sự.
Nguồn gốc của chính sách Cantera thu hút nhiều tranh luận. Một câu chuyện truyền miệng kể lại rằng nó bắt đầu từ năm 1911 sau khi Athletic bị tước danh hiệu Copa del Rey do vi phạm quy định về cầu thủ nước ngoài. Để phản ứng, đội bóng quyết tâm chỉ dùng cầu thủ xứ Basque như một cách khẳng định niềm kiêu hãnh vùng miền. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng nguyên nhân thực tế hơn liên quan đến quy định nghiêm ngặt về cầu thủ ngoại cùng với sự phong phú về tài năng địa phương tại tỉnh Biscay – nơi đặt trụ sở CLB.
Điều đáng chú ý là kể từ sau Andrew Veitch – cầu thủ người Anh cuối cùng thi đấu cho Athletic năm 1911 – đội bóng chưa từng sử dụng cầu thủ không thuộc khu vực xứ Basque. Đây là sự duy trì dài lâu hiếm thấy, biến Cantera thành linh hồn bất diệt của CLB.
Dù chính sách nghe có vẻ cứng nhắc và thuần túy dân tộc, nhưng định nghĩa về “cầu thủ xứ Basque” đã trải qua nhiều điều chỉnh linh hoạt suốt hơn một thế kỷ. Ban đầu chỉ bao gồm những người sinh ra tại tỉnh Biscay, sau đó mở rộng ra cả những vận động viên sinh ngoài vùng nhưng lớn lên và trưởng thành tại đây. HLV Ernesto Valverde hay hậu vệ Aymeric Laporte – sinh ra tại Pháp nhưng gia nhập học viện trẻ của CLB khi mới 15 tuổi – là ví dụ điển hình cho sự thích nghi này.
Aymeric Laporte gốc Pháp nhưng trưởng thành tại xứ Basque
Quan trọng hơn cả, tiêu chí đánh giá dựa vào nơi sinh hoặc quá trình lớn lên chứ không phân biệt sắc tộc hay dòng máu. Jonas Ramalho – cầu thủ da màu đầu tiên của Athletic với mẹ là người Basque và cha người Angola – minh chứng rõ nét cho điều này. Hiện nay, hai anh em Inaki và Nico Williams cũng đang tỏa sáng dù gia đình họ thuộc dòng dõi nhập cư Ghana sống ở vùng Basque. Ramalho từng chia sẻ: “Tôi sinh ra ở Bilbao, vì thế màu da không quan trọng; được sinh ra ở đây làm tôi trở thành người Basque.”
Cuộc tranh luận vẫn diễn ra xoay quanh việc liệu có nên mở rộng chính sách để bao gồm cả con cháu người Basque sinh sống bên ngoài hay không. Điển hình như việc họ bỏ lỡ tiền đạo Marco Asensio dù anh có ông bố mang dòng máu Basque. Tuy nhiên, đội nữ của CLB lại tiên phong ký hợp đồng với Bibiane Schulze – vốn sinh tại Đức nhưng có cụ cố từng khoác áo Athletic.
Liệu một chiến lược tuyển chọn hạn chế như vậy có thể duy trì thành công ở cấp độ cao? Thực tế đã chứng minh điều ngược lại. Athletic Bilbao luôn góp mặt liên tục ở giải hạng cao nhất Tây Ban Nha bên cạnh Barcelona và Real Madrid mà chưa từng xuống hạng. Đội bóng còn sở hữu 36 danh hiệu quốc nội – vị trí thứ ba trong lịch sử bóng đá Tây Ban Nha, chỉ sau hai ông lớn kể trên.
Bilbao giành danh hiệu sau nhiều năm đợi chờ
Athletic Bilbao cũng thường xuyên góp mặt tại đấu trường châu Âu và đón nhận chiến thắng cảm xúc ở Copa del Rey 2024 – danh hiệu lớn đầu tiên sau bốn thập kỷ chờ đợi. Theo nhiều cựu cầu thủ và quan chức CLB, triết lý Cantera tạo nên lợi thế đặc biệt bằng cách xây dựng mối liên kết sâu sắc giữa các cầu thủ chung cội nguồn và cộng đồng người hâm mộ trung thành.
“Chiến lược này đem lại nhiều giá trị hơn bạn tưởng,” cựu thủ môn Andoni Zubizarreta nhận xét. “Khi bạn khác biệt trong thị trường mà ai cũng giống nhau, chiếc áo của bạn càng quý giá, khiến người hâm mộ đầu tư tình cảm sâu sắc vì bạn là duy nhất.”
Giữa thời đại mà những câu lạc bộ hàng đầu được hậu thuẫn bởi các tập đoàn tài chính hoặc quốc gia giàu mạnh, Athletic Bilbao vẫn giữ vững niềm tự hào về bản sắc địa phương không thể hòa lẫn. Họ đã chứng minh thành công không nhất thiết phải dựa vào việc mua sắm những ngôi sao đắt giá nhất mà có thể được vun đắp từ tài năng nội tại cộng đồng.
Athletic không đơn thuần là một đội bóng; họ là biểu tượng văn hóa sống động luôn kiên định với lý tưởng riêng trên sân San Mames huyền thoại.
