Crystal Palace
Thiếu Lâm Tự từ lâu đã được xem là biểu tượng võ thuật hàng đầu của Trung Quốc, không chỉ bởi lịch sử lâu đời mà còn vì sự kết tinh tinh hoa võ học và văn hóa dân tộc. Khởi nguồn từ một ngôi chùa được xây dựng vào năm 495 dưới triều đại Bắc Ngụy để đón cao tăng Ấn Độ truyền đạo, Thiếu Lâm đã phát triển mạnh mẽ qua nhiều thế kỷ. Sự hòa quyện giữa thiền tông và võ thuật tạo nên một hệ thống đặc sắc, góp phần định hình cách người Trung Hoa tiếp cận võ đạo với giá trị nội tâm sâu sắc. Chính những yếu tố này đã giúp Thiếu Lâm Tự trở thành biểu tượng không thể tách rời của võ học truyền thống Trung Hoa.
Năm 495, Thiếu Lâm Tự được xây dựng nhằm mục đích tiếp nhận các cao tăng từ Ấn Độ sang truyền bá Phật pháp. Tuy nhiên, bước ngoặt quan trọng của ngôi chùa xuất hiện sau đó ba thập niên khi vị tổ sư Bồ Đề Đạt Ma đến đây và truyền dạy một tư tưởng mới, kết hợp yếu tố thiền học với luyện võ cho tăng nhân trong chùa. Mặc dù có tranh luận về nguồn gốc ngoại lai của hệ thống võ thuật này, nghiên cứu lịch sử cho thấy Thiếu Lâm không phải chỉ đơn thuần thừa hưởng võ học từ bên ngoài mà đã trải qua quá trình bản địa hóa sâu rộng suốt hơn một thiên niên kỷ. Hệ thống quyền thuật đặc trưng như La Hán quyền, Ngũ Hình quyền hay côn pháp đều được sáng tạo và phát triển bởi các cao tăng người Trung Quốc qua nhiều thời kỳ, đặc biệt là thời nhà Đường và nhà Tống.
Võ tăng Thiếu Lâm Tự đời đời được gắn với hình ảnh nghĩa hiệp
Dù bắt nguồn từ sự tiếp nhận tư tưởng ngoại lai, Thiếu Lâm Tự đã phô diễn rõ nét quá trình đồng hóa sáng tạo văn hóa đặc trưng của Trung Hoa. Giáo sư Từ Tái Hồng từ Đại học Bắc Kinh nhấn mạnh rằng vũ khí bí mật khiến Thiếu Lâm trường tồn không nằm ở xuất xứ mà ở khả năng chuyển hóa và phát triển nội tại của nó. Trong thực tế, các kỹ thuật và bài quyền độc đáo đều dựa trên kinh nghiệm luyện tập của các hòa thượng Tung Sơn thay vì mô hình thân pháp hay võ học truyền thống của Ấn Độ giáo hay Phật giáo Nam truyền.
Tranh vẽ tổ sư Bồ Đề Đạt Ma
Thời nhà Đường đánh dấu cột mốc quan trọng khi Thiếu Lâm chính thức được triều đình công nhận với vai trò là lực lượng quân sự bán chính quy. Năm 621, sự kiện 13 hòa thượng Thiếu Lâm tham gia hỗ trợ vua Lý Thế Dân đánh bại phản loạn đã được chép lại trong nhiều tài liệu cổ như “Từ Thế Hành truyện”. Kết quả chiến thắng này mang lại cho chùa quyền duy trì lực lượng binh tăng và ruộng đất nuôi dưỡng. Giáo sư Hoàng Khải Minh từng nhận định rằng không có môn phái võ thuật nào khác trong lịch sử Trung Quốc sở hữu vị thế pháp lý tương tự như Thiếu Lâm: vừa là nơi tu hành vừa đóng vai trò đơn vị vũ trang. Điều này tạo điều kiện lý tưởng để võ công nơi đây phát triển toàn diện cả về mặt nội lực lẫn kỹ thuật chiến đấu.
Võ công của sư Thiếu Lâm luôn được thần thánh hóa
Tiếp nối truyền thống đó, dưới các triều đại nhà Tống và Minh, vị thế của Thiếu Lâm càng thêm vững chắc khi võ tăng thường xuyên được triệu tập để hỗ trợ quân đội bảo vệ an ninh quốc gia, ghi dấu bằng chi tiết nhiều lần trong sử sách mô tả cảnh Thiếu Lâm tăng thiện sử dụng côn pháp làm vũ khí chủ lực. Những ghi chép trong “Minh thực lục” khẳng định vai trò chiến đấu thực tiễn của tăng binh Thiếu Lâm trước giặc ngoại xâm. Qua đó, Thiếu Lâm không chỉ là một môn phái võ dân gian mà trở thành một thiết chế được gắn liền với quyền lực công quyền đương thời, giúp nó đứng đầu trong lòng quần chúng so với các dòng võ địa phương khác vốn thiếu chứng cứ lịch sử xác thực.
Thiếu Lâm Tự đi sâu vào văn hóa Trung Hoa
Khía cạnh văn hóa cũng đóng góp lớn vào vị thế biểu tượng của Thiếu Lâm. Văn hóa Trung Hoa nổi bật với truyền thống đồng hóa sáng tạo mạnh mẽ: tiếp nhận yếu tố bên ngoài rồi biến đổi để hòa nhập thành phần bản sắc riêng biệt. Vì thế việc một ngôi chùa có nguồn gốc ngoại quốc lại trở thành biểu tượng võ học dân tộc không gây cảm giác trái nghịch đối với người xưa. Nhà nghiên cứu Trương Hiểu Vũ tại Đại học Hàng Châu giải thích rằng sự kết hợp hài hòa giữa thiền tông và quyền thuật đã tạo ra một triết lý võ đạo sâu sắc phù hợp với quan niệm điều hòa tâm tính và tu dưỡng nội tâm rất được coi trọng trong mỹ cảm người Hoa.
Bước sang thế kỷ XX, phong trào quốc thuật dưới chính phủ Dân Quốc đã nâng tầm vị trí Thiếu Lâm lên mức độ quốc gia. Nhiều động tác cơ bản trong các giáo trình quốc thuật được đặt tên “Thiếu Lâm” không đơn thuần vì xuất phát điểm mà bởi danh tiếng uy tín vượt trội của cái tên này mang lại sự đoàn kết và chuẩn mực chung cho phong trào luyện tập trên toàn quốc. Vào thập niên 1980, điện ảnh Hong Kong tiếp tục lan tỏa hình ảnh các hòa thượng cạo đầu, vận côn pháp mạnh mẽ làm biểu tượng dễ nhận biết nhất của võ thuật Trung Hoa đại chúng, tô đậm hình tượng văn hóa vốn đã ăn sâu bám rễ trong tâm thức cộng đồng.
Từ nhiều góc độ – lịch sử, chính trị, văn hóa và võ học – có thể khẳng định rằng sự vươn lên thành biểu tượng võ thuật hàng đầu của Thiếu Lâm Tự là kết quả của quá trình tích tụ kinh nghiệm lâu dài và chuyển hóa đa chiều. Bắt đầu từ một trung tâm Phật giáo chịu ảnh hưởng tư tưởng ngoại lai, trải qua quá trình sáng tạo bản địa độc đáo cùng vai trò chiến đấu thực tiễn qua các triều đại lớn nhỏ, cuối cùng Thiếu Lâm đã trở thành biểu tượng quốc gia được kính trọng thông qua văn hóa đại chúng hiện đại. Như giáo sư Từ Tái Hồng từng nhận xét: “Thiếu Lâm không phải đại diện cho nơi khởi nguồn võ thuật mà là biểu tượng cho cách người Trung Hoa hiểu về con đường võ đạo.”
