Crystal Palace
Jessica Spengler, nữ dịch giả 52 tuổi từng chuyên dịch tài liệu về Holocaust, hiện đang chứng kiến sự suy giảm đáng kể trong công việc của mình. Thay vì nhận các bản dịch mới, bà thường xuyên phải hiệu đính những bản dịch kém chất lượng do các hệ thống máy móc tạo ra. Bà cảm thấy bản thân bị công nghệ đẩy ra ngoài lề thị trường lao động khi các đơn hàng truyền thống ngày càng hiếm hoi hơn.
Một khảo sát gần đây từ Hiệp hội Tác giả Vương quốc Anh cho thấy hơn một phần ba dịch giả đã thất nghiệp hoặc mất hợp đồng do sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) trong lĩnh vực ngôn ngữ. Đồng thời, 40% người được hỏi thừa nhận thu nhập của họ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Chủ tịch hiệp hội, ông Ian Giles, nhấn mạnh rằng trong vòng ba năm qua, ngành dịch thuật đã trải qua một “cuộc cách mạng” không thể đảo ngược. Sau nửa năm kể từ khi ChatGPT xuất hiện, lượng việc làm mà ông có được đã giảm sút rõ rệt. Nhiều đồng nghiệp đã âm thầm rời bỏ nghề vì không thể duy trì cuộc sống với thu nhập sụt giảm.
Tự động hóa và các công nghệ dịch thuật máy tính đã xuất hiện từ hơn một thập niên trước, bắt đầu với Google Translate năm 2010, dẫn đến việc mất đi hàng chục nghìn việc làm tại Mỹ theo nghiên cứu Lost in Translation công bố đầu năm 2024. Tiếp đó, DeepL – một công cụ dịch thuật máy được nhiều doanh nghiệp sử dụng – cũng góp phần làm thay đổi bộ mặt ngành nghề này khi được áp dụng rộng rãi từ năm 2017. Tuy nhiên, sự bùng nổ AI tạo sinh như hiện nay mới là mối đe dọa lớn nhất đối với những người làm nghề dịch thuật. Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) xác định nhóm nghề dịch giả nằm trong danh sách những công việc dễ bị tự động hóa nhất.
Jessica Spengler cho biết bà cảm thấy chính công nghệ đã gạt bà ra khỏi guồng quay nghề nghiệp. Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ như GlobeScribe.ai cam kết mang đến bản dịch với chi phí thấp chỉ khoảng 100 USD cho mỗi ngôn ngữ trên một cuốn sách – mức giá thấp hơn rất nhiều so với mức phí truyền thống dành cho dịch giả con người.
Jessica Spengler nói 'bị gạt ra khỏi lề bởi chính công nghệ'.
Dù vậy, bà vẫn sử dụng DeepL như một cuốn từ điển hỗ trợ khi cần thiết nhưng cảnh báo rằng các phần mềm này chỉ phù hợp để hiểu nội dung sơ bộ. Với những văn bản phức tạp hoặc thuộc chuyên ngành, sai sót xảy ra rất nhiều và điều này khiến bà từ chối nhận các hợp đồng chỉ nhằm sửa lỗi bản dịch do AI tạo ra vì cảm thấy vai trò của mình bị hạ thấp thành người “chữa cháy” cho máy móc.
Theo Viện Ngôn ngữ học ở Anh, gần một nửa số dịch giả nhận thấy khối lượng công việc của họ giảm đáng kể, trong khi 21% khác trải qua sự sụt giảm nhẹ. Xu hướng chỉnh sửa hậu kỳ bản dịch máy (machine translation post-editing) đang gia tăng nhanh chóng nhưng lại không thể thay thế hoàn toàn kỹ năng và sự tinh tế từ các chuyên gia lâu năm.
Sự xâm nhập sâu rộng của AI vào lĩnh vực nhạy cảm khiến Jessica Spengler trải qua cú sốc nghề nghiệp lớn nhất khi một khách hàng quen thuộc – đơn vị quản lý một trại tập trung lịch sử – đề nghị bà xây dựng bảng thuật ngữ để phục vụ cho việc họ chuyển sang dùng AI nhằm dịch trang web. Bà nhận định đây là yêu cầu muốn bà tự làm mình thất nghiệp bởi tài liệu liên quan rất nhạy cảm và cần độ chính xác cao mà AI chưa thể đảm bảo. Bà đã kiên quyết từ chối vì cho rằng “đặt con người vào vị trí sửa lỗi cho máy là phi nhân tính”.
Ngay cả ở lĩnh vực học thuật đòi hỏi sự chính xác và sắc sảo về mặt ngôn ngữ cũng không tránh khỏi tác động tiêu cực. Một học giả từng nhờ bà kiểm tra lại phiên bản máy dịch của cuốn sách về xã hội học Đức và Spengler phải thẳng thắn nói rằng không thể có bản dịch chất lượng cao chỉ dựa vào AI đối với loại văn bản này. Điều đó khiến bà nhận thức sâu sắc rằng ngay cả chuyên môn sâu sắc của mình cũng đang bị đe dọa nghiêm trọng.
Tuy nhiên, không phải ai cũng bi quan về tương lai nghề dịch dưới tác động của AI. Karen Decker – cựu Chủ tịch Hiệp hội Công ty Ngôn ngữ – nhìn nhận AI giúp tăng tốc quá trình xử lý các nhiệm vụ lặp đi lặp lại mà trước đây tốn nhiều thời gian. Người sáng lập DeepL, Jarek Kutylowski, chia sẻ quan điểm rằng công nghệ này mở ra những ứng dụng mới như soạn email đa ngôn ngữ và hỗ trợ nâng cao năng suất giúp dịch giả có thể nhận thêm dự án.
Ông Ian Giles cũng tin tưởng rằng một phần công việc sẽ quay trở lại ngành khi khách hàng ngày càng hiểu rõ hạn chế của trí tuệ nhân tạo. Pedro Llanos-Paredes – nhà nghiên cứu đồng tác giả nghiên cứu Lost in Translation – nhận định dù chúng ta có thể mất đi một số kỹ năng cơ bản nhưng vẫn còn nhiều phần tinh vi và giá trị mà con người mới có thể thực hiện tốt.
Về phía Jessica Spengler, bà tin rằng vẫn tồn tại một thị trường dành cho các sản phẩm mang dấu ấn thủ công nhưng quy mô sẽ nhỏ bé và thiếu ổn định. Đứng trước sự lan rộng nhanh chóng của AI trong lĩnh vực này, bà buộc phải lựa chọn giữa việc tiếp tục làm hậu kỳ cho máy hoặc đối mặt nguy cơ mất hết việc làm. Mặc dù vậy, bà chưa nghĩ tới việc rời bỏ nghề và mong muốn có thể duy trì sự nghiệp đến tuổi nghỉ hưu dù chỉ để cầm cự.
Jessica Spengler nói 'bị gạt ra khỏi lề bởi chính công nghệ'.
Bà cũng bày tỏ lo ngại về tương lai lớp trẻ theo ngành biên phiên dịch khi số sinh viên đăng ký ngành ngoại ngữ tại Anh đã giảm hơn 20% từ năm 2019 đến 2025. Theo lời bà, thế hệ kế tiếp có thể phải đối mặt với hàng loạt bản dịch kém chất lượng do máy móc sản xuất và chỉ mong tìm được vị trí vững chắc trong nghề đầy biến động này.
