Crystal Palace
Khái niệm tử huyệt thường xuyên xuất hiện trong các tác phẩm kiếm hiệp của Kim Dung và nhiều nhà văn võ hiệp khác, nơi các nhân vật sử dụng điểm huyệt hoặc tấn công đúng vị trí yếu để nhanh chóng hạ gục đối thủ. Tuy vậy, sự thật về tử huyệt không hoàn toàn giống như những gì tiểu thuyết mô tả. Trong khi đó, y học cổ truyền Trung Hoa đã nghiên cứu huyệt vị hàng nghìn năm, xác nhận sự tồn tại của các điểm trên cơ thể có thể ảnh hưởng đến sức khỏe hoặc chức năng sinh lý khi bị tác động. Những vùng này được xem là nguy hiểm bởi nếu bị đánh trúng có thể gây ngất, rối loạn tim hoặc tổn thương nghiêm trọng.
Rất nhiều lớp võ kung fu Trung Quốc huấn luyện việc đánh vào điểm yếu của đối thủ
Mặc dù trong tiểu thuyết có những cảnh điểm huyệt thần kỳ khiến đối phương bất tỉnh hoặc chết ngay lập tức, nhưng thực tế y học hiện đại chứng minh hiệu ứng này không đơn giản đến vậy. Ví dụ như vùng xoang cảnh ở cổ rất nhạy cảm; khi bị kích thích quá mức có thể làm giảm nhịp tim và gây hôn mê tạm thời. Hiện tượng này gọi là carotid sinus hypersensitivity và được ghi nhận trên lâm sàng. Tương tự, commotio cordis là một hội chứng y học khi cú đấm trúng đúng thời điểm điện học của tim có thể gây rung thất – một dạng rối loạn nhịp tim nghiêm trọng dẫn tới tử vong, đặc biệt phổ biến ở thanh thiếu niên hoạt động thể thao. Ngoài ra, các khu vực như thái dương với nhiều mạch máu quan trọng, họng hoặc vùng háng cũng là những nơi cực kỳ nhạy cảm nếu bị tấn công mạnh.
Những vùng huyệt bị xem là nguy hiểm theo y học cổ truyền Trung Hoa
Bên cạnh đó, những điểm huyệt trên lưng nếu chịu tác động liên tục cũng có thể gây tổn thương hệ thần kinh nghiêm trọng. Nhiều nghiên cứu nhỏ cũng tập trung vào hiệu quả của việc tác động lên “pressure-point” hay điểm ấn trong biểu diễn võ thuật và ứng dụng y tế. Các báo cáo khoa học đã cho thấy hậu quả lâu dài từ những cú đánh vào các vị trí nhạy cảm này nếu không được phòng tránh kỹ càng.
Trên đấu trường võ đài chuyên nghiệp, luật thi đấu luôn được điều chỉnh nhằm loại bỏ nguy cơ tổn thương nghiêm trọng từ việc đánh vào tử huyệt. Các quy định cấm tuyệt đối các cú đòn nhắm vào những vùng cơ thể dễ gây chấn thương như gáy, sau đầu hay dưới thắt lưng nhằm bảo vệ sức khỏe và tính mạng vận động viên, đồng thời giữ gìn sự công bằng trong thi đấu. Trong quyền anh chuyên nghiệp, các tổ chức lớn đều quy định rõ ràng không được phép đánh vào các khu vực này vì chúng chứa nhiều điểm yếu nguy hiểm liên quan đến cột sống và não bộ.
Tình huống đánh vào tử huyệt xuất hiện rất nhiều trên điện ảnh
Trong môn võ tổng hợp MMA với các giải đấu danh tiếng như UFC hay ONE Championship, luật lệ cũng liệt kê cụ thể những hành vi cấm như đánh vào xương sống, sau đầu, yết hầu và mắt – đây đều là những khu vực trùng khớp với các điểm tử huyệt theo y học cổ truyền Trung Hoa. Ngay cả các môn võ truyền thống châu Á như judo hay taekwondo cũng yêu cầu giới hạn đòn đánh chỉ nhằm vào những vùng cho phép đã được quy định kỹ lưỡng. Chẳng hạn, taekwondo chỉ cho phép đá vào thân người hoặc mặt phía trước và hai bên khuôn mặt; tuyệt đối cấm tấn công vùng gáy, thái dương hay hạ bộ.
Thực tế từng ghi nhận những trường hợp vận động viên qua đời do vô tình trúng đòn chính xác vào tử huyệt trên võ đài. Năm 2019, tay đấm quyền anh Patrick Day thiệt mạng sau cú knockout vào đầu trúng đúng vị trí nhạy cảm ở vùng đầu được y học cổ truyền liệt kê là tử huyệt. Hai năm sau đó, võ sĩ MMA Fau Vake (New Zealand) cũng thiệt mạng sau trận đấu đường phố với cú đòn chính xác vào đầu và cổ. Những sự kiện đau lòng này đã thúc đẩy cộng đồng võ thuật siết chặt luật lệ hơn nữa để bảo đảm an toàn tối đa cho vận động viên.
Võ sĩ Patrick Day qua đời vì một đòn đánh đúng chỗ hiểm vùng đầu
Về bản chất y học, khả năng mất ý thức hoặc thậm chí tử vong do trúng đòn chính xác vào các điểm tử huyệt là hoàn toàn có cơ sở khoa học. Tuy nhiên trong môi trường thi đấu chuyên nghiệp ngày nay, mọi nỗ lực đều tập trung nhằm hạn chế tiếp xúc trực diện với những khu vực này thông qua bộ luật liên tục được cập nhật. Đây chính là lý do khiến số trường hợp tử vong do một cú đánh duy nhất vào tử huyệt cực kỳ hiếm hoi trên thực tế. Thông thường, tổn thương nghiêm trọng xảy ra khi vận động viên phải chịu nhiều lần tấn công liên tục lên các điểm yếu này theo thời gian dài mới dẫn đến hậu quả đáng tiếc.
