Crystal Palace
Kim Dung, nhà văn kiệt xuất của văn học võ hiệp Trung Hoa, nổi bật với cách đề cao các phái võ thuật mang đậm dấu ấn Đạo gia như Võ Đang và Toàn Chân. Qua tác phẩm của mình, ông không chỉ xây dựng hình tượng võ thuật mà còn khắc họa sâu sắc tư tưởng triết lý phương Đông, đặc biệt là Đạo giáo. Các nhân vật như Trương Tam Phong trong “Ỷ Thiên Đồ Long Ký” được ông mô tả là bậc đại tông sư vô song, tạo nên sự kính ngưỡng và tôn vinh phái Võ Đang ngang hàng với Thiếu Lâm Tự – một trong những phái võ danh tiếng lâu đời nhất. Tinh thần này thể hiện rõ nét qua việc Kim Dung coi võ học xuất phát từ Đạo gia là chủ đạo, trong khi kung fu Thiếu Lâm chỉ được xem như truyền thừa ngoại lai. Việc lựa chọn này phản ánh quan điểm sống và triết lý sâu sắc gắn liền với cuộc đời cũng như sự nghiệp sáng tác của ông.
“Tiền vô cổ nhân, hậu vô lai giả” – câu nói dùng để mô tả Trương Tam Phong đã xác lập vị thế độc tôn của nhân vật này trong lịch sử võ thuật hư cấu do Kim Dung sáng tạo. Không dừng lại ở Võ Đang, Toàn Chân giáo cũng được nhà văn đặt lên vị trí đặc biệt khi tổ sư Vương Trùng Dương xuất hiện với danh xưng “thiên hạ vô địch” trong các tác phẩm như “Anh Hùng Xạ Điêu” và “Thần Điêu Hiệp Lữ”. Bên cạnh đó, nhân vật Chu Bá Thông – đệ tử của Vương Trùng Dương – còn được coi là biểu tượng hóa hình ảnh của Lão Tử, biểu thị cho lối sống vô vi thanh thoát và trí tuệ siêu phàm. Sự ưu ái dành cho các phái võ thuật lấy cảm hứng từ Đạo giáo không chỉ làm giàu thêm chiều sâu nội dung mà còn thể hiện niềm tin mãnh liệt của Kim Dung vào giá trị văn hóa và triết lý phương Đông.
Trương Tam Phong là nhân vật quen mặt của phim ảnh Trung Quốc, phỏng theo ngòi bút của Kim Dung
Kim Dung sinh ra và lớn lên trong môi trường văn hóa truyền thống đậm đà dấu ấn tam giáo: Nho, Đạo, Phật. Song ông chọn gắn bó sâu sắc với tư tưởng Lão Trang vì sự linh hoạt, uyển chuyển và khả năng cân bằng giữa con người với vũ trụ mà nó mang lại. Ông từng chia sẻ rằng “Đạo Đức Kinh” luôn nằm bên cạnh bàn viết giúp ông giữ bình tâm trước những áp lực dư luận. Quá trình học tập về luật pháp và quan hệ quốc tế kết hợp nghiên cứu về truyền thống văn hóa đã trang bị cho Kim Dung nền tảng tư duy rộng mở và sâu sắc, khiến ông trở thành một nhà văn không chỉ thu hút bởi cốt truyện mà còn bởi chiều sâu triết lý.
Trong nhiều lần phát biểu, Kim Dung đã thể hiện sự hoài nghi đối với tính cứng nhắc của Nho giáo vốn chú trọng trật tự xã hội đến mức hạn chế cá nhân. Trái lại, ông đánh giá cao Đạo giáo bởi tinh thần khuyên răn con người biết lùi một bước để quan sát bản chất mọi việc nhằm tránh xung đột gay gắt. Quan điểm này phản ánh trải nghiệm thực tế cũng như nền tảng trí thức phong phú đã giúp ông ứng xử khéo léo và ôn hòa trong những hoàn cảnh chính trị đầy biến động.
Nhân vật Chu Bá Thông (trái) của Kim Dung được xem là chuyển thể từ hình ảnh thanh đạm, vô vi của Lão Tử
Phong thái hòa nhã cùng sự tránh xa cực đoan trong cách làm việc và giao tiếp chính là biểu hiện rõ nét tâm hồn chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ đạo lý vô tranh trong văn hóa Đạo giáo mà Kim Dung theo đuổi. Nhà nghiên cứu văn hóa danh tiếng từ Đại học Bắc Kinh nhận định đây chính là tinh thần biến đối đầu thành cơ hội đối thoại – một thái độ quý giá trong xã hội hiện đại luôn đầy rẫy mâu thuẫn.
Trong lĩnh vực báo chí đầy cạnh tranh khốc liệt tại Hong Kong thập niên 1960-1970, khi điều hành một nhật báo lớn, Kim Dung luôn can thiệp để giảm bớt ngôn từ gây kích động. Ông quan niệm báo chí cần thuận tự nhiên, tránh cưỡng ép dư luận – quan điểm bắt nguồn từ chương 57 của “Đạo Đức Kinh”, khuyên về cách cai trị giản lược nhằm đem lại sự cân bằng xã hội. Hành động này đã giúp tờ báo duy trì lập trường ôn hòa giữa bối cảnh xã hội hỗn loạn.
Qua ngòi bút Kim Dung, Đạo giáo được xem là đệ nhất về văn hóa và võ thuật của Trung Hoa
Triết lý sống khiêm cung và thái độ tránh khoa trương cũng được Kim Dung thể hiện qua việc từ chối danh hiệu “võ hiệp đại sư”. Ông tin rằng mọi sự tôn vinh cần có giới hạn rõ ràng để tránh ngộ nhận về bản thân. Trong cuộc trò chuyện năm 2010 với một đài truyền hình lớn, ông chia sẻ triết học Lão Trang giúp con người dễ dàng chấp nhận sự thay đổi không ngừng của cuộc sống mà không rơi vào bi quan tuyệt vọng – điều đặc biệt ý nghĩa khi tuổi già đến gần và bạn bè lần lượt ra đi.
“Đại trí nhược ngu”, một khái niệm nổi bật trong triết học Trang Tử được Kim Dung nhắc đến nhiều lần như một phép đo đánh giá con người. Ông cho rằng càng tỏ vẻ thông minh quá mức thường dễ dẫn đến sai lầm nhận thức – điều này xuất hiện rõ ràng qua nhiều phiên bản đối thoại văn hóa dưới góc nhìn của ông. Chính nhờ chiều sâu tư tưởng ấy mà các tác phẩm không chỉ hấp dẫn về mặt cốt truyện mà còn chứa đựng triết lý sống đầy tính nhân văn và giá trị bền vững.
Trí tuệ của Kim Dung dựa nhiều trên kinh điển Đạo giáo
Tổng thể có thể thấy rằng tư tưởng Đạo giáo chính là nguồn cảm hứng chủ đạo góp phần tạo nên sự khác biệt cho thế giới võ hiệp qua ngòi bút Kim Dung. Không chỉ tạo dựng nhiều cao thủ tài ba hay anh hùng hào kiệt mà còn truyền tải một triết lý sống sâu sắc thấm nhuần lối sống hài hòa cùng thiên nhiên và xã hội. Điều này giải thích vì sao các phái võ mang yếu tố Đạo gia như Võ Đang và Toàn Chân luôn được ông ưu tiên đặt lên hàng đầu trong hệ thống võ học do mình sáng tạo.
